مقايسه اثربخشي توانبخشي شناختي و نوروفيدبك بر بهبود كنش هاي اجرايي كودكان مبتلا به نارساخواني

Comparison of the Effectiveness of Cognitive Rehabilitation and Neurofeedback on Improving the Executive Functions in Children with Dyslexia

زمينه و هدف: نارساخواني به عنوان يكي از شايع‌ترين اختلالات يادگيري، علت بسياري از موارد افت تحصيلي دانش ­آموزان دبستاني است. روش­هاي مختلفي در سال ­هاي اخير براي درمان اين اختلال در سطوح پژوهشي و باليني مورد استفاده قرار گرفته است كه پژوهش حاضر با هدف مقايسه اثربخشي توانبخشي ‌شناختي و نوروفيدبك بر بهبود كنش‌هاي اجرايي كودكان با اختلال نارساخواني انجام شد. روش: روش پژوهش از نوع نيمه‌آزمايشي با طرح پيش ­آزمون-پس ­آزمون با گروه گواه و پيگيري دو ماهه بود. جامعه آماري پژوهش را تمامي كودكان پسر 8 تا 12 ساله مبتلا به نارساخواني مراجعه‌كننده به مراكز ناتواني­هاي يادگيري ناحيه سه شهر تهران در سال 1398 تشكيل مي‌دادند كه با استفاده از روش نمونه‌گيري هدفمند، 36 دانش­آموز انتخاب، و در دو گروه آزمايش و يك گروه گواه (12 دانش­آموز در هر گروه) به صورت تصادفي جايدهي شدند. براي يك گروه آزمايش، مداخله توانبخشي ‌شناختي در 11 جلسه 60 دقيقه‌اي؛ و براي گروه آزمايش دوم، مداخله نوروفيدبك در 30 جلسه 45 دقيقه ­اي اجرا شد؛ اين در حالي است كه افراد گروه گواه هيچ مداخله‌اي دريافت نكردند. هر سه گروه در مراحل پيش ­آزمون، پس‌آزمون، و پيگيري دو ماهه، مورد ارزيابي قرار گرفتند. براي جمع‌آوري داده‌ها از آزمون رسمي خواندن و نارساخواني نما (كرمي‌نوري و مرادي، 1387) و فرم كوتاه پرسشنامه درجه ­بندي رفتاري كنش­ هاي اجرايي (جرارد و همكاران، 2000)؛ و براي تحليل داده‌هاي به دست آمده از روش تحليل واريانس با اندازه‌گيري مكرر استفاده شد. يافته‌ها: نتايج تحليل داده­ ها نشان داد كه تأثير توانبخشي ­شناختي و نوروفيدبك بر بهبود مؤلفه ­هاي كنش­ هاي اجرايي در هر دو مرحله پس‌آزمون و پيگيري مجدد، معنادار است (0/05>P). همچنين نتايج نشان داد كه بين تأثير اين دو شيوه در مؤلفه‌هاي كنش ­هاي اجرايي، تفاوت معنادار وجود ندارد (0/05P>)؛ اما بين نمرات هر دو گروه آزمايش با گروه گواه، تفاوت معنا­دار مشاهده شد (0/05>P). نتيجه‌گيري: بر اساس يافته ­هاي اين مطالعه مي­توان نتيجه­ گيري كرد كه توانبخشي ‌شناختي با ارتقاي توانايي‌هاي ذهني و شناختي، و روش نوروفيدبك با ارائه پسخوراندهاي مثبت و منفي به آزمودني و تقويت مهارت خودنظم‌جويي، در بهبود كنش‌هاي اجرايي كودكان نارساخوان مؤثر است.

Background and Purpose: Dyslexia as one of the most prevalent learning disabilities may cause many cases of academic failure in primary school students. During the recent years, several research and clinical methods have been used to treat children with this disability. Present study was conducted to compare the effectiveness of cognitive rehabilitation and neurofeedback on improvement of executive functions in children with dyslexia. Method: This research was a quasi-experimental study with pretest-posttest control group design with 2-month follow-up period. The study population included all the 8 to 12-year old children with dyslexia who had referred to centers for learning disability in District 3 of Tehran in 2019, among which a sample of 36 students were selected by purposive sampling and then randomly assigned to one of the two experimental groups or the control group. One of the experimental groups received eleven 60-min sessions of rehabilitation with working memory training software and the second experimental group received thirty 45- min sessions of neurofeedback intervention, whereas the control group received no intervention. All the three groups were assessed at the stages of pretest, posttest, and two-month follow-up period. To collect the data, Reading and Dyslexia Test (Karami Nouri & Moradi, 2008) and Behavior Rating Inventory of Executive Function (Gerard et al., 2000) were used. Repeated measures analysis of variance were used to analyze the data. Results: Results of data analysis indicated that cognitive rehabilitation and neurofeedback were significantly effective in improving the components of executive functions at both pretest and posttest stages (P<.05). Also, comparison of means showed that there was no significant difference between the cognitive rehabilitation and neurofeedback in terms of their effects on the components of executive functions (P>.05). However, scores of the experimental groups were significantly different from those of the control group (P<0.05). Conclusion: Based on the findings of this study, it can be concluded that cognitive rehabilitation by promoting the mental and intellectual abilities, and neurofeedback by providing positive and negative feedbacks and reinforce self-regulation can be effective in improving executive functions in children with dyslexia.