تبيين يك رويكرد پراگماتيك به موضوع مكان‌سازي در بافت‌هاي تاريخي شهر ايراني (نمونۀ مطالعاتي: راسته‌بازار استر و مردخاي شهر همدان)

سال‌هاست كه بافت‌هاي تاريخي در شهرهاي معاصر از ديدگاه‌هاي متفاوت، مورد توجه شهرسازان در سطوح و جايگاه‌هاي مختلف قرار گرفته و بر اين اساس موضوع انواع مداخلات بوده‌اند. با وجود اين، هنوز هم انتقادات بسياري در خصوص اين مداخلات مطرح بوده و بغرنجي‌هاي بافت‌هاي تاريخي نيز كماكان برجا و برپا هستند. دوگانۀ نظر و عمل در اين حوزه فاصله‌اي بسيار دارند و تشديد و تمديد اين فاصله يكي از معضلات جدي قابل تأمل است. اغلب انتقادات مطرح از جايگاه نظريه‌پردازي نسبت به عمل شهرسازانه در بافت تاريخي صورت مي‌گيرد. در عين حال، مداخله‌كنندگان نيز معتقدند در پس اعمال ايشان نظريه‌هاي مختلفي قرار داشته و هدايتگر ايشان است. به نظر مي‌رسد تمامي اين تلاش‌ها چه در عرصۀ عمل و نيز عرصۀ نظر در جهت تحقق مكاني مطلوب و آرماني كه در قالب تصور و تصاوير شهرسازانۀ نظريه‌پردازان، حرفه‌اي‌ها و يا مديران صورت گرفته و مي‌گيرد. در اين مقاله، ضمن پرداختن به ماهيت دوگانۀ نظر و عمل در اين باره با تكيه بر خوانشي پراگماتيستي سعي مي‌شود تا نحوه‌اي از مداخله در اين بافت‌هاي شهري معرفي و در يكي از مكان‌هاي تاريخي در شهر همدان آزموده گردد. در اين شيوه، ضمن معرفي جستاري مفهومي و بازآرايي تلقي پراگماتيستي از يوتوپيا بستر مناسب براي ارائۀ سناريوهاي متفاوت و در نتيجه، برنامه‌ها و طرح‌هاي متعدد به‌منظور مواجهه با عدم قطعيت و پيچيدگي موجود در بافت‌هاي تاريخي فراهم مي‌آيد. اين تلاش فقط با لحاظ زمينه و فراهم كردن بستر لازم براي طرح ديدگاه‌هاي مختلف فراهم مي‌شود. نتايج اين مطالعه در بخشي از بافت تاريخي شهر همدان نشان مي‌دهد كه رويكرد پراگماتيسم مي‌تواند گشودگي مناسبي در نحوۀ مداخله در بافت‌هاي تاريخي شهر معاصر ايراني فراهم كند. به‌علاوه مي‌توان با اتخاذ رويكردي پراگماتيك كه در آن آموزش و فرهنگ‌سازي اصل قرار مي‌گيرد، امكان رسيدن به مداخلاتي هدفمند براي مكان‌سازي متناسب با نيازهاي جامعه را فراهم كرد.