واكاوي آموزۀ سمساره و كرمه در هند و گسترش آن در وده‌ها

كهن‌ترين بازمانده‌هاي نوشتاري در هند مربوط به آريايي‌هاي وده‌اي است. نخستين بار در اين آثار آموزۀ سمساره مطرح مي‌شود. آريايي‌ها در رويارويي با بوميان، در طول زمان، برخي درونمايه‌هاي ديني آنان را گرفتند و با باورهاي خود هماهنگ كردند كه در اين ميان آموزه‌هاي فروهر، هم‌تباري يا توتميسم (هم‌تباري انسان – گياه) و تجليل نياكان بيشترين سهم را داشته‌اند. اين آموزه‌ها وقتي در روند كوچ به ديار هند مي‌رسد با انديشه‌هاي تجسد و تجسم خدايان و باور به هم‌تباري، همنشين و سرانجام به‌صورت آموزۀ سمساره جلوه‌گر شده است. خداياني چون ويشنو كه بيشترين پيوند را با سمساره دارد در اين روند به‌گونه‌اي جايگزين ميترۀ آريايي كه بيش از ساير خدايان با آموزۀ فروهر (تجلي) در ارتباط بوده شده است. هرچند سمساره در اوپه‌نيشدها، آشكارا، بيان شده است، ليكن در وده‌ها شواهدي مبني بر بازگشت دوبارۀ روان وجود دارد كه نشان از اعتقاد به سمساره در دوران پيش از نگارش اوپه‌نيشدهاست.