تبيين فقهي- پزشكي خلأهاي تقنيني مربوط به ديه عقل

Juridical and Legal Analysis for Legislative Gaps of Wisdom Dia (BloodMoney)

عقل از بزرگترين نعمت‌هاي الهي به انسان است. شارع مقدس با علم به اين موضوع به منظور حفظ سلامت عقل، چتر حمايت خود را در برابر آسيب‌هاي متعدد جزئي و كلي وارد بر آن گسترانيده و براي صدماتي كه موجب زوال آن مي‌گردند ديه كامل و آنهايي كه موجب نقصان عقل مي‌گردند ارش را تعيين نموده است. به تبع، فصل پنجم از بخش دوم كتاب ديات در قانون مجازات اسلامي به مسائل پيرامون ديه عقل اختصاص يافته است. به نظر مي‌رسد ضعف‌هاي جدي در بدنه نظام تقنيني كيفري ايران در اين خصوص وجود دارد كه محل تامل است و در كتب فقهي نيز به آن كمتر اشاره شده است. يكي از نصاديق خلاء مفهوم «عته» است. در تبيين اين ماهيت مي‌توان گفت اگرچه لفظ «عته» در برهه‌اي بين دوگانه مجنون و ناقص‌العقل داراي اشتراك لفظي بوده ولي بهترين حالت آن است كه «عته» را چيزي غير از جنون در نظر بگيريم. همينطور در تبيين جايگاه اين مفهوم در بين اختلالات رواني شناخته شده، به‌دليل عدم قطع ارتباط «معتوه» با واقعيات جهان پيرامونش و نيز توان نسبي اداره زندگي و عدم زوال كاركرد، در دسته نوروزها قرار مي‌گيرد. همچنين در بحث قصاص در جنايات موجب زوال يا نقصان عقل، ادله گروهي كه موافق اجراي قصاص در اين قسم از جنايات هستند از ارجحيت برخوردار بوده و مي‌توان قصاص در اين جنايات را داخل در عمومات ادله قصاص قرار دارد.

Wisdom (Aql) is one of god’s blessings to man. In order to maintain the health of Wisdom, the holy legislator, supports against several minor and partial injuries to wisdom (Aql) and covers the damage by complete or partial Dia (blood money). Consequently, chapter five of the second part of the Islamic Penal Code is dedicated to the problems of wisdom (Aql). It seems that there are serious weaknesses in Iranian legislative criminal system in this regard which did not mentioned in the juridical books. One of the most important examples is the concept of "Atah”. Although the word “Atah” is common in a period between insane and Madness, but it does not mean insanity. Likewise, in explaining the position of this concept among mental disorders, due to the lack of interruptions in relation with the realities of the world around him as well as loss of function, it is placed in category of nervouses. In the case of retaliation in crimes which causes decline or lack of reason (Aql), the evidence of the group which agrees with the execution of punishment (Qisas) is Sound.