بررسي هزينه- سودمندي روش‌هاي حفاظت و نگهداري منابع در كتابخانه‌هاي دانشگاه‌هاي دولتي شهر تهران

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر آن است تا هزينه- سودمندي روش‌هاي حفاظت و نگهداري منابع مورد استفاده در كتابخانه‌هاي دولتي شهر تهران را بررسي كند. روش‌ پژوهش:روش پژوهش پيمايش تحليلي است. جامعه آماري پژوهش، مديران يا سرپرستان 83 كتابخانه شامل 13 كتابخانه مركزي و 70 كتابخانه دانشكده‌اي دانشگاه‌هاي دولتي در سطح شهر تهران بودند كه به صورت نمونه‌گيري طبقه‌اي انتخاب شدند و در نهايت 42 كتابخانه (52 درصد) به پرسشنامه پاسخ دادند. ابزار گردآوري داده‌ها پرسشنامه‌اي محقق‌ساخته شامل 9 جدول است. روايي ابزار پژوهش با تأييد تعدادي از اساتيد گروه علم اطلاعات و دانش‌‌شناسي و پايايي آن با استفاده از فرمول آلفاي كرونباخ 88/0 محاسبه شد. داده‌هاي حاصل از پژوهش با استفاده از نرم‌افزار اكسل تجزيه و تحليل شده است. يافته‌ها: يافته‌هاي حاصل از پژوهش نشان داد كه بيش‌ترين فعاليت كتابخانه‌ها در زمينه نگهداري منابع، به «حفظ نظافت» با فرواني 62/20 درصد و بيش‌ترين اقدام در زمينه حفاظت منابع به «صحافي و جايگزيني منابع» با فراواني 83/34 درصد اختصاص دارد. همچنين وضعيت كتابخانه‌هاي «با تعداد منابع بيش‌تر»، از منظر شاخص تلفيقي هزينه- سودمندي (يا مطلوبيت اقتصادي- سودمندي) نسبتاً مناسب بود. در كتابخانه‌هاي با منابع متوسط نيز وضعيت نسبتاً مشابه كتابخانه‌هاي بزرگ است، اما در كتابخانه‌هاي «با حجم منابع كم» كه بخش عمده جامعه پژوهش (64/29 درصد) را شكل مي‌دهند، از نظر شاخص تلفيقي هزينه ـ سودمندي در انتخاب و استفاده از روش‌هاي حفاظت و نگهداري منابع كتابخانه‌اي وضعيت مناسبي وجود ندارد. نتيجه‌گيري: نتايج حاصل از بررسي وضعيت كتابخانه‌ها از منظر شاخص هزينه- سودمندي نشان داد كه گروه كتابخانه‌هاي كوچك در نامناسب‌ترين وضعيت قرار دارند. ضعف در روش‌هاي حفاظت در برابر آلودگي‌هاي جوي، روش‌هاي حفظ امنيت منابع و روش‌هاي محفاظت در برابر آتش‌سوزي، مهم‌ترين كاستي‌هاي اين گروه از كتابخانه‌ها است.

Purpose: The main objective of this study was to evaluate the cost-benefit of resources’ conservation and preservation methods in libraries of Tehran governmental universities. Methodology: The method of the present research is descriptive. The stratified sampling technique is used to indicate a total sample of 83 managers/ supervisors of central and academic libraries (contain 13 central and 70 academic libraries) who 42 of them (51 percent) answer the questionnaires. To gather at the research data a questionnaire with 9 tables is designed. Validity of the questionnaire was determined with some of library professors and its reliability was measured with Cornbrash’s alpha about 0.88 that is good. The data analysis of the present research was performed by Excel. Findings: Findings showed that in this population, cleaning (62.20 percent) is the most activity of conservation, and binding and replacement (83.34 percent) is the most activity of preservation. Also in the libraries with the higher resources, cost-benefit attribute (desirability of economic profitability) is relatively good. The situation is more or less similar to the average resource libraries, but in the libraries with lower sources which the major part of the research (about 64/29 percent) there is not any desirability of economic profitability in the conservation and preservation selected methods. Conclusion: The results of the libraries’ cost-benefit evalution showed that small libraries are in the unsuitable situation. Protection against atmospheric pollution, security, and protection against fire methods are the main shortcomings in these groups of libraries.