ارزيابي و اولويت‌بندي ريسك‌هاي پروژه‌هاي BOT با استفاده از معادلات ساختاري و مدل يكپارچه فرآيند تحليل سلسله مراتبي فازي و TOPSIS فازي

Evaluating and prioritizing the risks of BOT projects using structural equations and integrated model of fuzzy AHP and fuzzy TOPSIS

بخش خصوصي اهميت بسزايي در توسعه و عمران شهرها داشته و دولت‌ها مشوق اين بخش در اجراي پروژه‌هاي عمراني هستند. روش BOT از روش‌هايي است كه مشاركت بخش خصوصي را در توسعه زيربنايي دولت افزايش مي‌دهد. امروزه توجه به تامين مالي پروژه‌هاي شهري و رويكردهاي جديد تامين مالي از جمله روش BOT در اكثر شهرهاي بزرگ كشور و خصوصا شهر تهران يك ضرورت بشمار مي‌رود. اما لازمه استفاده از روش BOT، پرداختن و شناخت همه ابعاد و مسائل پيش‌روي اين روش اجرايي است. در بسياري موارد عدم انجام پروژه‌ها در موعد مقرر، به علت عدم مديريت صحيح پروژه بوده كه آن هم از عدم شناخت كافي نسبت به ريسك‌هاي موجود در اين پروژه‌ها ناشي مي‌شود. بنابراين ارزيابي و اولويت‌بندي ريسك‌ها در پروژه‌هايي كه به روش BOT انجام مي شوند، به ويژه زماني كه تعداد عوامل ريسك‌زا افزايش مي‌يابد، به عنوان بخشي مهم از فرآيند پيچيده مديريت ريسك محسوب مي‌شود. در اين تحقيق از روش معادلات ساختاري و مدل يكپارچه فرايند تحليل سلسله مراتبي فازي و روش تاپسيس فازي براي ارزيابي و اولويت‌بندي ريسك‌هاي موجود در پروژه‌هاي عمراني شهرداري تهران كه در قالب روش قراردادي BOT اجرا مي شوند، پرداخته مي شود. از معادلات ساختاري براي سنجش اعتبار ريسك هاي شناسايي شده استفاده مي شود. از روش AHP فازي براي تعيين وزن معيارهاي ارزيابي ريسك و از روش تاپسيس فازي براي ارزيابي و اولويت‌بندي ريسك‌هاي پروژه هاي BOT استفاده مي‌شود. نتايج نشان مي‌دهد كه ريسك نوسانات قيمت مواد اوليه، ريسك افزايش نرخ تورم، ريسك نوسانات نرخ ارز و ريسك عدم كاربرد تكنيك‌ها و دانش مديريت پروژه به عنوان مهم‌ترين ريسك‌ها در پروژه‌هاي BOT مي باشند.

The private sector has an important role on the development of cities, and governments are encouraging this sector to implement civilian projects. The BOT approach is one of the ways that increases private sector participation in government infrastructure development. Today, paying attention to the financing of urban projects and new financing approaches, including the BOT approach, is necessity in most of the major cities, especially in Tehran. But it is necessary to use the BOT method to address and understand all the dimensions and issues behind the implementation of this method. In many cases, failure to complete the projects in due time is due to the lack of proper management of the project, which results from a lack of understanding of the risks involved in these projects. Therefore, assessment and prioritization of risks in BOT projects, especially when the number of risk factors increases, is considered as an important part of the complex risk management process. In this paper, the method of structural equations and integrated model of fuzzy AHP and fuzzy TOPSIS are used to evaluate and prioritize the risks in Tehran Municipality's development projects that are implemented in the form of BOT contract method. Structural equations are used to measure the validity of identified risks. The fuzzy AHP method is used to determine the weight of the risk assessment criteria and the fuzzy TOPSIS method is utilized to evaluate and prioritize the risks of BOT projects. The results indicate that the risk of commodity price fluctuations, the risk of rising inflation, the risk of exchange rate fluctuations, and the risk of non-application of techniques and project management knowledge are the most important risks in BOT projects.