تبيين مولفه‌ها و شاخص‌هاي بعد اجتماعي- فرهنگي جهت سنجش و پايش توسعه اكوتوريسم در سامان‌هاي عرفي مرتعي استان ايلام

سامان‌هاي عرفي مراتع ايران با داشتن جاذبه‌هاي اكوتوريستي فراوان و فرهنگ غني جامعه محلي وابسته به آنها مي‌توانند با تهيه راهكارهاي مناسب و برنامه‌ريزي و مديريت اصولي به يكي از قطب‌هاي اصلي اكوتوريسم در كشور تبديل گردند. هدف اصلي اين مطالعه تبيين و توسعه مولفه ها و شاخص‌هاي مناسب و قابل‌اعتماد يراي پايش و سنجش تناسب سامان‌هاي عرفي مرتعي از ديدگاه بعد اجتماعي فرهنگي براي توسعه اكوتوريسم با تاكيد بر سامان‌هاي عرفي مراتع استان ايلام است. روش انجام پژوهش با توجه به ماهيت كار مبتني بر روش‌هاي توصيفي تحليلي و پيمايشي (نظرسنجي از خبرگان و پژوهشگران) مي‌باشد. براي شناسائي مولفه ها و شاخص‌هاي بعد اجتماعي فرهنگي توسعه اكوتوريسم از روش دلفي استفاده گرديد. ابتدا با انجام مصاحبه‌هاي اكتشافي، مرور ادبيات مرتبط با موضوع و بازديدهاي ميداني تعداد 73 شاخص در قالب 8 مولفه استخراج و در معرض قضاوت اعضاي تيم پانل متشكل از 31 نفر از شش گروه صاحب نظر، ذينفع و مرتبط با امور گردشگري و اكوتوريسم قرار گرفت. و در نهايت شاخص‌هايي با ميانگين امتياز بيشتر از 3، انحراف معيار كمتر از 1 و ضريب تغييرات كمتر از 0.3 انتخاب شدند. در اين پژوهش تعداد 6 مولفه شامل: امنيت، فرهنگ ها و سنت ها، روحي و عاطفي، مشاركت و همبستگي، مالكيت و ظرفيت هاي بالقوه و 31 شاخص براي پايش و سنجش مناسب بودن سامان‌هاي عرفي مرتعي از ديدگاه بعد اجتماعي فرهنگي توسعه اكوتوريسم مناسب تشخيص داده شدند. در اين ميان شاخص‌هاي درجه انگيزه جامعه محلي براي حفظ، ثبات و احياي مراسم آييني، هنر، معماري بومي، صنايع دستي و... از مولفه روحي و عاطفي با ميانگين 4.81 غناي آداب و رسوم مراسمات عزا و عروسي در سامان عرفي از مولفه فرهنگ و سنت ها با ميانگين 4.77 ميزان رضايت گردشگران از امنيت درون سامان‌هاي عرفي از مولفه امنيت با ميانگين 4.74 به‌ترتيب بالاترين امتيازات را از طرف اعضاي تيم پانل دريافت كردند. نتايج اين پژوهش مي‌تواند به عنوان يك داده اوليه براي برنامه‌ريزي توسعه اكوتوريسم در مراتع كشور مورد استفاده قرار گيرد.