بازشناسي منطق عملي معارف پروران بخارايي (مطالعه موردي؛ تفكر سياسي احمد دانش )

روشنفكران امارت بخارا كه همچون همة همتايان ماوراءالنهري خود« جديدي »نام داشتند، شالوده و بنيان فكري خود را بر آرا و آثار احمد دانش بخارايي استوار ساخته و او را پدر جريان ترقي پروري مي خواندند . در اين نوشتار به منظور بازشناسي منطق عملي انديشة آنها، با بهره گيري از جستار روشيِ چهار مرحله اي توماس اسپريگنز (مشاهدة بحران، تشخيص درد، جامعة آرماني، راه درمان) كه بر فرايند شكل گيري انديشة متفكر سياسي (نه صرفاً خود انديشه ) تمركز دارد ، اين سؤال را پي گرفتيم كه: انديشة سياسي احمد دانش طي چه فرايندي بر مدار روشنفكري قرار گرفت و كنش او در اين ساحت چگونه بود؟ مدعا و پاسخ آغازين اين است كه : تعلق دانش به عنوان يك انديشمند بافراست به زيست بومي در آستانة انحطاط و برخورد تجربياتش باتكاپوهاي انديشمندان تاتار، اشغالگري روس ها در ماوراءالنهر و شكوه سرزمين آنها، در نهايت موجب شد تا آراي ترقي خواهانة او تكامل يابد و با تكيه بر آن، ضمن تحليل علل بي نظمي در جامعه، راهكاري را براي برون رفت از آن ارائه دهد.