تحليل فضايي تحولات جمعيتي سكونتگاهي روستايي در مناطق مرزي ايران با استفاده از واحدهاي پايه فضايي

مرز واحدي فضايي است كه جمعيت و نحوه توزيع جمعيت در آن از موضوعات مهم در مطالعات آمايش مرزي است. مرزهاي شرقي و غربي ايران با بسترهاي تاريخي و فرهنگي متفاوت در دورهاي مختلف دستخوش تغييرات جمعيتي شده است. اين پژوهش با به كارگيري روش كوادارات فضايي، واحدهاي پايه فضايي را در مرزهاي شرقي و غربي كشور را در طي سالهاي 1375 تا 1395 مورد تحليل قرار داده است. جامعه مورد بررسي نقاط روستايي واقع در شعاع 50 كيلومتري اين مرزهاست و آمار جمعيت روستايي كشور از سال 1375 تا 1395 مورد تحليل قرار گرفته است. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد نرخ رشد جمعيت واحدهاي فضايي مرز غربي كشور داراي روندي منفي و نرخ رشد جمعيت واحدهاي فضايي مرز شرقي داراي روندي مثبت است. همچنين اثرات تبديل نقاط روستايي به شهرها نشان مي دهد كه 400 واحد فضايي تحت تأثير اين تبديل قرار گرفته است. اين واحدهاي فضايي، واحدهاي شهري‌شده‌اي هستند كه جمعيت روستايي اندك با فاصله بسيار كم از شهرها در آن قرار دارند. از اين رو، در آينده نزديك در معرض تبديل و يا ادغام قرار دارند. نتايج تحقيق نشان مي دهد، با تحليل واحدهاي فضايي و تغييرات جمعيتي آنها در يك دوره 20 ساله، مرز شرقي نسبت به مرز غربي كشور هنوز در حال رشد جمعيت روستايي است؛ مرز شرقي در مقايسه با مرز غربي به دليل تراكم كمتر جمعيت و فاصله بيشتر سكونتگاه‌ها، روستاهاي پيرامونشهري و واقع شده در واحدهاي پايه فضايي با جمعيت شهري، كمتر دچار تبديل و ادغام در شهرهاي موجود شده اند.