بررسي وضعيت مهاجرت در مناطق روستايي شهرستان‌هاي مرزي ايران

يكي از چالش‌هاي امروز جامعه ايران مهاجر فرستي بي‌رويه مناطق كم تراكم و اجتماعات محلي است كه آينده پايداري كليت سرزميني را به مخاطره مي‌اندازد. هدف اين مقاله، بررسي وضعيت مهاجرت در مناطق مرزي روستايي شهرستان‌هاي مرزي ايران و عوامل اثرگذار در اين مهاجرت در دوره 90-1385 است. روش تحقيق اسنادي و بر پايه تحليل ثانويه داده‌هاي حاصل از سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن و ساير يافته‌هاي مرتبط با موضوع موردمطالعه است. يافته‌ها نشان مي‌دهد در اين دوره حدود 9 درصد از جمعيت كشور در روستاهاي مناطق مرزي كشور ساكن هستند. كمترين نرخ مهاجرپذيري براي مناطق روستايي شهرستان‌هاي دشت آزادگان، شادگان و سيب و سوران، و بيشترين براي مناطق روستايي شهرستان‌هاي ابوموسي، بوشهر و كنگان است. كمترين نرخ مهاجر فرستي براي مناطق روستايي شهرستان‌هاي ميان‌كنگي (هيرمند) و مهرستان (زابلي) در استان سيستان‌وبلوچستان، مياندورود در استان مازندران، و بيشترين نرخ مهاجر فرستي براي مناطق روستايي شهرستان‌هاي بوشهر، ابوموسي، قصرشيرين است. حدود 44 درصد از مناطق روستايي شهرستان‌هاي مرزي مهاجر فرست (خالص مهاجرتي منفي)، در مقابل، 56 درصد از اين مناطق مهاجرپذير (خالص مهاجرتي مثبت) داشته‌اند. در مناطق روستايي شهرستان‌هاي مرزي بالاترين ميانگين نرخ بيكاري براي استان‌هاي سيستان‌وبلوچستان، خوزستان، كرمانشاه و ايلام، و پايين‌ترين ميانگين براي استان‌هاي آذربايجان شرقي، خراسان جنوبي و خراسان شمالي مي‌باشد. از دلايل مهاجر فرستي بالا در مناطق روستايي استان‌هاي مرزي مي‌توان به بيكاري بالا در مناطق روستايي، آب‌وهواي نامناسب، دسترسي محدود به امكانات اوليه زندگي همچون امكانات آموزشي و بهداشتي، نداشتن مزيت اقتصادي مرز براي مردم و ... اشاره داشت. نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد روستاهاي مرزي كشور به‌خصوص در مرزهاي زميني/ خاكي دچار از دست دادن جمعيت هستند اين شرايط به‌ويژه در مناطق روستايي جنوب شرقي و همچنين غرب و شمال غرب كشور بيشتر نمود دارد. يكي از دلايل ايجاد چنين وضعيتي مربوط به نابرابري‌هاي منطقه‌اي و عدم توسعه‌يافتگي در اين مناطق است، زيرا استان‌هاي مرزي كشور در رديف استان‌هاي با سطح كمتر توسعه‌يافته و توسعه‌يافتگي متوسط قرار دارند.