كليدواژه :
ناصرخسرو , سفرنامه‌هاي فارسي , حرمين شريفين , تاريخ حج , سده پنجم هجري
چكيده فارسي :
در تمدن اسلامي، سفرنامه‌ها از مهم‌ترين منابع مطالعه تاريخ حج و حرمين شريفين به شمار مي‌آيند. از مهم‌ترين اين سفرنامه‌ها، سفرنامه ناصرخسرو است كه در عين حال كهن‌ترين و ارزشمندترين سفرنامه به زبان فارسي به شمار مي‌آيد. ناصرخسرو بخش قابل توجهي از سفرنامه خود را به توصيف تفصيلي وضعيت اجتماعي و عمراني اماكن مقدس حرمين، به ويژه شهر مكه و مسجدالحرام، در سده پنجم هجري اختصاص داده است. در اين نوشتار پس از شرح مختصري از سفرهاي حج ناصرخسرو، آگاهي‌هاي مختلفي كه سفرنامه وي درباره حج و حرمين به دست مي‌دهد، در چند محور شامل توصيف شهر مكه و ديگر مناطق حجاز، توصيف معماري مسجدالحرام، آگاهي‌هاي نادر درباره اماكن مقدس، وضعيت و آداب حجگزاري، سختي‌هاي سفرهاي حج و تاريخ سياسي حجاز، استخراج و دسته‌بندي شده است. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه در نبودِ تواريخ محلي براي دو شهر مكه و مدينه در حدِ فاصل سده‌هاي چهارم تا ششم، اين سفرنامه منبعي دست اول براي مطالعه تاريخ حج و حرمين، به ويژه در سده پنجم هجري، به شمار مي‌آيد.
