قواعد فلسفي و چيستي‌ شناسي توحيد ربوبي درتفسير الميزان

فلسفه از جمله علومي است كه همواره مورد هجمه مخالفان يا تأييد موافقان بوده است. قواعد فلسفه را فاقد حجيت دانسته‌اند و عده‌‌‌اي آن را در عمق بخشيدن به فهم ما از آيات و روايات، دخيل مي‌‌‌دانند. از جمله روشهايي كه مي‌‌‌تواند كاربرد اين‌‌‌گونه قواعد را در تفسير متون ديني به منصه ظهور برساند بررسي گستره اين قواعد در تفاسيري است كه با گرايش فلسفي نگاشته شده است و بررسي تفسير الميزان كه به قلم مفسري فيلسوف به رشته تحرير در آمده است مي‌‌‌ تواند كاربرد فلسفه را در عمق بخشيدن به فهم ما از آيات شريفه قرآن نمايان سازد. در اين نوشتار به روش توصيفي تحليلي كاربرد قواعد فلسفي در تقسير آيات مربوط به توحيد ربوبي مورد بررسي قرار مي‌‌‌دهيم. دستاوردهاي اين پژوهش نشان مي‌‌‌دهد كه قواعد فلسفي تا چه ميزان در تفسير متون ديني كارايي دارد. ايشان در تفسير آيه 73-84 انعام با طرح قاعده «نياز معلول به علت در مرحله بقاء» استدلال ابراهيم عليه السلام بر توحيد ربوبي را به تصوير كشيده‌‌‌اند. همچنين او از قاعده «معطي شيء نميتواند فاقد شيء باشد» و قاعده «سنخيت بين علت و معلول» در تفسير آيه 258 بقره و رد استدلال نمرود بر اينكه‌ زنده مي‌‌‌كند و مي ميراند، بهره جسته است. ايشان براي تبيين برهان تمانع در تفسير آيه 22 انبياء نيز دو قاعده فلسفي «منحصر در فرد بودن نوع مجرد» و «سنخيت بين علت و معلول» را به كار مي‌‌‌گيرد.