جنبه هاي عمومي، فقهي، حقوقي و اخلاقي سهم خواري از ديدگاه پزشكان، صاحب نظران و مراجع عظام تقليد

Socio-economic, jurisprudence, legal, and ethical aspects of fee splitting from viewpoints of physicians, experts, and Grand Ayatollahs

هدف: سهم‌خواري به معني جبران مالي در ازاي ارجاع بيمار از جانب پزشك و يا مؤسسات ارائه دهنده خدمات سلامت مي‌باشد. به دليل نامشخص بودن جنبه هاي مختلف عمل سهم خواري ، اين مطالعه با هدف مشخص شدن جنبه هاي عمومي،فقهي، حقوقي و اخلاقي سهم خواري انجام شده است. روش بررسي: اين مطالعه يك مطالعه كيفي است كه از طريق مصاحبه هاي عميق فردي با 42 نفراز پزشكان و صاحب نظران و نيز استفتاء از 11 نفر از مراجع عظام تقليد انجام شده است. يافته ها و نتيجه گيري : نتايج مطالعه نشان داد كه يك سري عوامل از جمله تعرفه هاي غير واقعي خدمات سلامت ، رابطه مالي مستقيم بين پزشك و بيمار و سيستم ارجاع نامناسب موجب بروز اين پديده‌ها مي‌شود و از طرف ديگر مشخص شد كه اين عمل داراي تبعاتي از جمله تحميل هزينه هاي غيرضروري به بيماران و نظام سلامت و نيز تخريب رابطه بين پزشك و بيمار مي‌باشد. به لحاظ فقهي و حقوقي و اخلاقي نيز طبق نظرات مصاحبه شوندگان و استفتائات به عمل آمده سهم خواري خصوصاً در مواردي كه مصالح بيمار در نظر گرفته نشود عملي غير اخلاقي، غيرشرعي و حتي در شرايطي غيرقانوني است.با رفع عوامل ايجادكننده و نيز وضع مقررات و دستورالعمل هاي اخلاقي تا حدود زيادي مي توان در جهت رفع اين پديده اقدام نمود.

Objectives: Fee splitting is a practice whereby a physician refers a patient to another physician or a healthcare facility and receives a portion of the charge in return.The aim of this study is reveal the socio-cultural, jurisprudencial, legal, and ethical aspects of fee splitting in Iran. Methods: The study is based on conducting indepth-interview with forty two experts incuding physicians, health policy makers, health insurance managers, jurists, lawyers, and ethicists. To complete the study, Islamic scholars' opinions (fātwā) have been obtained from eleven Grand ayatollahs. Results and conclusions: the study shows that a number of factors, such as unrealisticmedical tariffs,direct financial relationship between doctor and patient, and lack of proper referral systemmay cause physician to get into the practice offee splitting. It was also found that fee splitting has consequences such as imposing unnecessary expenses on patients and health system, as well as affecting physician-patient relationship negatively.In accordance with experts and Grand Ayatollahs' opinions, fee splitting is an unethical, illegitimate, and in some conditions illegal act, especially in cases where the best interests of patients is not considered.With the elimination of the causative factors and making rules and ethical guideline , it is possible to do a great deal to eliminate fee splitting.