تحليل نقش عوامل طبيعي در توزيع فضايي سكونتگاه هاي قلعه اي استان اردبيل با استفاده از GIS و AHP

سكونتگاه هاي قلعه اي يكي از مراكز استقراري است كه مكان گزيني، شكل گيري و توزيع فضايي آن‌ها به‌شدت متأثر از عوامل طبيعي است. پژوهش حاضر با استفاده از داده هاي ميداني و اسنادي و با بهره گيري از سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) و فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP) درصدد بررسي همبستگي ميان عوامل طبيعي و سكونتگاه هاي قلعه اي استان اردبيل و رتبه بندي عوامل طبيعي مؤثر در توزيع فضايي اين سكونتگاه ها است. بر پايه داده هاي به‌دست‌آمده از بررسي هاي ميداني و اسنادي، 100 قلعه از دوره هاي مختلف پيش‌ازتاريخي، تاريخي و اسلامي در گستره جغرافيايي استان اردبيل شناسايي و بررسي شد، كه مواد و جامعه آماري اين پژوهش را تشكيل مي دهند. براي تجزيه‌وتحليل داده ها، پس از تشكيل پايگاه داده اي، توزيع سكونتگاه هاي قلعه اي شناسايي شده نسبت به متغيرهاي فاصله از رودخانه، شكل زمين، ارتفاع، درصد شيب، جهت شيب، اقليم، پوشش گياهي و نوع خاك مورد بررسي و سنجش قرار گرفت. نتايج تحقيق مبين اين است كه عوامل طبيعي نقش بارزي در توزيع فضايي، تعيين نوع كاركرد و ميزان اهميت سكونتگاه هاي قلعه اي استان اردبيل داشته است. تحليل همبستگي ميان عوامل طبيعي و توزيع فضايي سكونتگاه هاي قلعه اي اين استان نشان مي دهد، كه شكل زمين (دشتي و كوهستاني)، فاصله از رودخانه و ارتفاع در ميزان و الگوي توزيع قلعه ها بيش ترين تأثير را داشته است. ساير متغيرها يعني درصد شيب، جهت شيب، اقليم، كاربري اراضي و نوع خاك نيز به ترتيب اهميت و تأثيرگذاري در توزيع فضايي اين قلعه ها مؤثر بوده اند.