مؤلفه‌ها و اصول حقوقي حاكم بر «نظام اداري صحيح»

The Components and Principles Governing the "Proper Administration System"

واضعان قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران با اطلاع از آسيب‌هاي تئوري مديريت غير ديني و الگوي حقوق اداري حاكم بر غرب؛ نظام بوروكراسي را كه زاييده و حاصل حاكميت طاغوتي است به شدت طرد نموده و در بند(10) اصل سوم قانون اساسي يكي از وظايف دولت را «ايجاد نظام اداري صحيح» مقرر و تصويب كرده‌اند. عليرغم اين تصويب و تصريح؛ اشاره خاصي به مؤلفه‌ها و اصول حاكم بر نظام اداري صحيح از سوي قانون اساسي صورت نگرفته است. لذا پرسش اصلي كه در اين نوشتار مطرح مي‌شود اين است كه نظام اداري صحيح چيست و داراي چه اصول و مؤلفه‌هائي مي‌باشد؟ با توجه به مباني، شاكله و جهت‌گيري صريح قانون اساسي در خصوص حاكميت موازين اسلامي بر همه قوانين و مقررات؛ مسلما از منظر واضعان قانون اساسي، «نظام صحيح اداري»، نظام اداري اسلامي و مؤلفه‌ها و اصول ارزشي آن، است، كه چنين نظامي بر ارزش‌هايي چون عدالت، كارآمدي، نظم، عقلانيت و شايستگي مسئولان و كاركنان اداره مبتني است.البته بايد توجه داشت كه هرچند براي استقرار نظام اداري صحيح؛ سازكارها، مباني، مؤلفه‌ها و اصول منطقي و اثربخش وجود دارند اما مشكلاتي نيز بر سر راه استقرار و تعميم اين مؤلفه‌ها و اصول وجود دارند كه پژوهش‌هاي حقوق اداري اسلامي و استنباطات فقه الاداره مي‌بايد با تكيه بر مباني وحياني و تجارب پيشرفته بشري و با اجتناب از الگو برداري مقلدانه از نظام‌هاي منسوخ اداري، در طراحي نظام اداري صحيح بكوشند. اين نوشتار براساس روش توصيفي-تحليلي ضمن بررسي چيستي مؤلفه‌ها و اصول نظام اداري صحيح، به تبيين و تشريح حقوقي آن‌ها و آثار برآمده از تحقق آنها مي‌پردازد.

Given the shortcomings of the non-religious management theory and the Western administrative law model, the lawmakers of the Constitution of the Islamic Republic of Iran, strongly rejected the bureaucracy emerging from tyrannical sovereignty, and thus, in the article No. (10) of the third principle of the Constitution, they considered "the establishment of the proper administrative system" as one of the duties of the government. Despite this ratification, there has not been a specific reference to the constituent elements and principles governing the proper administrative system by the Constitution. So this question arises as to what the proper administrative system is? an‎d what are its principles and components? Certainly, given the principles, the paradigm and the explicit constitutional orientation regarding the sovereignty of the Islamic rules over all laws and regulations, "the proper administrative system" from the standpoint of the lawmakers of the Constitution is "the Islamic administrative system" and its components and values, which is based on the values such as justice, efficiency, order, rationality and the competence of the officials and employees. Of course, it should be noted that although there is a rational and effective mechanism for establishing a proper administrative system, but there are also problems in deploying and generalizing these components and principles. Therefore, in addition to avoiding obsolete administrative systems, the Islamic legal rights and the governing jurisprudence researches for designing the proper administrative system should be done based on the Divine revelation, and the advanced human experiences. Using a descriptive-analytical method, this paper seeks to investigate the components and principles of the correct administrative system along with its legal issues and effects.