مفهوم هويت در نمايشنامه‌ي «آي با كلاه، آي بي كلاه» اثر غلامحسين ساعدي از منظر تئوري بازتاب

هنر و ادبيات هر دوره با زمينه‌هاى اجتماعى خود پيوندى ناگسستنى دارند و تحول آن‌ها، فرايندى اجتماعى است. جامعه‌شناسي ادبيات، يكي از شيوه‌هاي نسبتا نوين در مطالعات ادبي است. در اين شيوه به بررسي ساختار و محتواي اثر ادبي و ارتباط آن با ساختار و تحولات جامعه‌اي كه اثر مولود آن است مي‌پردازند. آن‌چه در جامعه‌شناسي ادبيات بالاخص نظريه بازتاب از اهميت بيش‌تري برخوردار است، انعكاس تصوير جامعه در جهان تخيلي و هنري اثر ادبي و شكل‌هاي مختلف آن است. اين شيوه در پي آن است تا با مطالعه‌ي آثار فرهنگي و هنري و رمزگشايي و درك زبان اين آثار، آشكار نمايد كه فرم و محتواي آن‌ها، بازنمايي مضامين گوناگون از مسائل سياسي و اجتماعي گرفته تا ساير تجربيات فردي و چالش‌هاي هويتي است. به همين دليل در اين مقاله با استفاده از نظريه‌ي بازتاب نمايشنامه‌ي «آي باكلاه آي بي‌كلاه» غلامحسين ساعدي در دهه چهل شمسي مورد مطالعه قرار گرفته و تأثير و تأثّر جريان‌هاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي بر اين نمايش‌نامه‌ مورد ارزيابي قرار گرفته است. اين تحقيق برپايه اين فرضيه شكل گرفته كه نمايشنامه‌هاي غلامحسين ساعدي به طور مشخص بازتابي از جريان هاي سياسي و اجتماعي زمانه هستند و از اين جريان‌ها ارزش و اعتبار مي‌گيرند. بر اين اساس پرسش اصلي تحقيق اين است كه: ويژگي هاي سياسي و اجتماعي، چگونه و از چه جنبه هايي مي توانند در درام بازتاب پيدا كنند؟ و چگونه ساختار و محتواي درام از اين ويژگي‌ها متاثر مي شوند؟ اين تحقيق به شيوه كتابخانه اي انجام شده و پس از ازريابي و تحليل برآيند مطالعه، داده ها به صورت تحليلي و توصيفي مورد ارزيابي قرار مي گيرند.