پديد آورندگان :
خوبدل، مهدي دانشگاه علوم پزشكي بقيه الله - پژوهشكده سبك زندگي - مركز تحقيقات بهداشت نظامي , دهقان، اميد دانشگاه علوم پزشكي مازندران - دانشكده بهداشت - گروه حشره شناسي پزشكي و مبارزه با ناقلين , بخشي، حسن انستيتو پاستور ايران - مركز تحقيقات بيوتكنولوژي - بخش تحقيقات مالاريا و ناقلين , مرادي، محمد دانشگاه علوم پزشكي تهران - دانشكده بهداشت - گروه حشره شناسي پزشكي و مبارزه با ناقلين
كليدواژه :
بيماريهاي منتقله بوسيله بندپايان , كنترل ناقلين , حوادث غيرمترقبه , بحران
چكيده فارسي :
حوادث غيرمترقبه مجموعه رخدادهاي غيرقابل پيش بيني هستند كه در اثر بلاياي طبيعي و يا دستكاري هاي انساني رخ مي دهند. با توجه به نوع، زمان و مكان وقوع حوادث، جمعيت حشرات ناقل بيماري‌ها تحت تاثير قرار گرفته كه در نهايت ممكن است به بروز اپيدمي‌هاي گسترده بينجامد. بيماريهاي انگلي مانند مالاريا، ليشمانيوز و بيماريهاي آربوويروسي از قبيل تب دنگي، انسفاليت نيل غربي و تب كريمه كنگو كه در حوادث غيرمترقبه توسط پشه ها و كنه ها به انسان منتقل مي شوند، در كانون هاي بيماري افزايش يافته و حتي ممكن است به ايجاد كانونهاي جديد نيز منجر شود. به عنوان نمونه، ايجاد آب هاي راكد به واسطه بارندگي هاي شديد، باعث بوجود آمدن لانه هاي لاروي مساعد براي ازدياد پشه هاي خانواده كوليسيده مي شود كه بسته به مناطق انتشار و وجود يا عدم وجود عوامل بيماري زا در منطقه، امكان تكثير تصاعدي گونه هاي مختلف بومي پشه هاي جنس هاي آنوفلس (ناقل انگل مالاريا)، كولكس (ناقل اصلي ويروس نيل غربي) و آئدس (ناقل اصلي ويروس دنگي و چيكونگونيا) را فراهم مي نمايد. در همين حال از هم گسيختگي سيستم هاي جاري كنترل حشرات در شبكه هاي بهداشتي، باعث تكثير سريع حشرات ناقل مكانيكي بيماري ها مانند مگس ها و سوسري ها ميگردد. براي مقابله با شرايط بحران بايد از قبل، تمهيدات مربوطه انديشيده شده و برنامه هاي مدون اجرايي و احتياطي تهيه گردد كه شامل مجموعه اقدامات قبل از شرايط بحران، در روزهاي ابتدايي و بعد از وقوع حوادث غيرمترقبه مي باشد. در برنامه هاي مذكور مي بايست متخصصين و كارشناسان كنترل ناقلين سازماندهي شده و جايگاه و نقش آنها مشخص شود. همچنين اين اقدامات بايد به منظور تعيين منابع موجود و تهيه تجهيزات و وسايل كنترل ناقلين و حفاظت فردي، تدوين نقشه هاي انتشار بندپايان حايز اهميت پزشكي و همچنين كانونهاي اندميك بيماري هاي منتقله انجام گيرد. در نهايت، تدوين پروتكل هاي تشخيصي و ارائه راهكارهاي عملياتي كنترل ناقلين متناسب با امكانات و توانمندي هاي هر منطقه نيز لازم و ضروري است. در مطالعه حاضر، تغييرات بيماري هاي منتقله بوسيله بندپايان و جمعيت هاي ناقلين و همچنين راهكارهاي مديريت و كنترل آنها در شرايط حوادث و بحران در كشور جمهوري اسلامي ايران مورد بحث و بررسي قرار مي گيرد.
چكيده لاتين :
Disasters are a set of unexpected situations that occur as a result of natural misadventure or human manipulations. Depending on the type, time, and location of the events, the insect population causing vector-borne diseases is affected, which may eventually lead to widespread epidemics. Parasitic diseases such as malaria, leishmaniosis, arboviral diseases such as dengue fever, West Nile encephalitis and Crimean-Congo fever that are transmitted to humans, in disasters by mosquitoes and ticks increased in the foci and may even be able to create new emerge foci. For example, the waters due to heavy rains create favorable larval habitats for Culicidae mosquitoes. Depending on the distribution areas and the presence or absence of pathogens in the area, this situation will lead to rapid reproduction of the mosquitoes of the genera Anopheles, vectors of malaria parasite, Culex, main vectors of West Nile virus and Aedes, vectors of dengue and chikungunya viruses. At the same time, the disruption of current insect control programs in health networks results in the progressive proliferation of insects which are involved in vector-borne diseases such as flies and cockroaches. In order to manage the crisis situation, appropriate arrangements must be involved in advance, and action plans, as well as precautions, should be prepared, including a set of actions crisis, in the early days, and after disasters. The programs should organize medical entomologists, vector control experts, as well as defining their position and role. These actions should also be undertaken to determine the available resources and to provide equipment and means of vector control and personal protection tools, to control arthropods of medical importance, as well as to the endemic centers of the diseases transmitted. Finally, it is also necessary to develop diagnostic protocols and provide operational solutions for practical control appropriate to each regionchr('39')s capabilities. In the present study, changes in vector-borne diseases patterns and vector populations, as well as strategies for their management and control in disaster situations in the Islamic Republic of Iran are discussed.
