بررسي جامعه‌شناختي زباهنگ مدرك ستايي و كاربرد گفتماني آن در زبان فارسي

بها دادن به مدرك تحصيلي و تلاش براي كسب مدارج عالي در جوامع كنوني يكي از دغدغه‌هاي افراد به‌شمار مي‌آيد و اين امر تا بدان‌جا پيش مي‌رود كه در برخي موارد منجر به ستايش مدرك تحصيلي (مدرك‌ستايي) مي‌شود. مهم‌دانستن تحصيلات دانشگاهي موجب شده كه عدة زيادي از مردم به آن اهميت داده و كسب مدرك را جزو امتيازاتي براي خود بدانند كه آدمي را به اهداف موردنظر خود نظير ارتقاي جايگاه شغلي و اجتماعي مي‌رساند. همچنين، داشتن مدرك تحصيلي يكي از راه‌هاي سهولت در امر ازدواج، راضي نگه داشتن اطرافيان از داشتن تحصيلات بالا اعم از والدين و غيره است. بي‌ترديد، در انتخاب شغل مورد علاقه مدرك تحصيلي و مهارت اهميت ويژه‌اي پيدا مي‌كنند كه در اين پژوهش نگارنده بر اين تلاش بوده به گفتمان‌هايي از زبان فارسي در رابطه با مدرك‌ستايي بپردازد كه در ميان اقشار مختلف جامعه رواج داشته است و از جوان تا ميانسال با آن درگير خواهند بود. در همين راستا به معرفي واژة زباهنگ (زبان + فرهنگ) پرداخته مي‌شود. زباهنگ، تركيبي از زبان و فرهنگ است كه با تأكيد بر رابطة دو سويه ميان زبان و فرهنگ، نما و شماي فرهنگي يك جامعه را نشان مي‌دهد و با بررسي آن‌ها مي‌توان به فرهنگ‌هاي مستتر و پنهاني يك فرهنگ دست يافت. نگارنده بر اين تلاش بوده است زباهنگ مدرك‌ستايي در گفتمان‌هاي زبان فارسي را در چارچوب الگويSPEAKING هايمز مورد بررسي قرار دهد. بدين‌منظور، 150 گفتمان از گفتگوهاي افراد با توجه به وضعيت اقتصادي، سن آنان، تحصيلاتشان، شاغل بودن يا محصل بودنشان بررسي و كنكاش شد كه اين مكالمات در مكان‌هاي عمومي، خصوصي، رسمي و غيررسمي با گويشوران زن (95) نفر و مرد (55) نفر و نمايندگاني از استان‌هاي خراسان رضوي (مشهد، نيشابور و سبزوار)، گلستان (گرگان)، خراسان جنوبي (طبس)، كرمان (سيرجان)، آذربايجان شرقي (تبريز) و تهران (پاكدشت) صورت گرفت. نتايج پژوهش نشان داد كه افراد در فرهنگ ايران با اهدافي نظير كسب علم به‌معناي واقعي، پزدادن، رقابت، كسب جايگاه اجتماعي و شغل بهتر، محترم دانسته شدن و تأييد شدن توسط افراد ديگر، سهولت در امر ازدواج و غيره از زباهنگ مدرك‌ستايي استفاده مي‌كنند. به‌نظر مي‌رسد كه گاه ميان مدرك تحصيلي و مهارت تقابل پيش مي‌آيد اما در نهايت هر دو مكمل يكديگرند. بنابراين، فرهنگ سالم ايجاب مي‌كند هر دو مفهوم مذكور در كنار يكديگر موجب موفقيت فرد شوند و بايد از آن‌ها در كنار يكديگر و در راه شكوفايي تفكر سالم، ايده‌هاي بهتر و زندگي آگاهانه‌تر بهره جست.