مطالعه علم‌سنجي حوزه جنسيت، زنان و خانواده با استفاده از ترسيم نقشه هم‌رخدادي واژگان

هدف پژوهش حاضر كه از نوع پژوهش‌هاي كمّي و كاربردي به شمار مي‌رود، آن است تا با روش تحليل هم‌رخدادي واژگان نشان دهد ساختار تحقيقات حوزه جنسيت، زنان و خانواده بر پايه چه واژگاني استوار است؛ گرايش‌ها و دسته‌هاي موضوعي مطرح، اصلي و داغ در اين حوزه و خوشه‌هاي موضوعي شكل‌گرفته در آن چيست؛ ارتباط شكل‌گرفته ميان واژگان اين حوزه كه نقشه مفهومي اين حوزه را شكل مي‌دهد، چگونه است و نيز روند پژوهش‌هاي انجام‌شده در اين حوزه به چه صورت است؟ جامعه اين پژوهش شامل 17566 پيشينه از بروندادها و توليدات علمي پژوهشگران حوزه جنسيت، زنان و خانواده در قالب مقاله‌هاي مندرج در مجله‌هاي علمي فارسي‌زبان از پرتال «مركز تحقيقات زن و خانواده» است. درا ين پژوهش داده‌هاي ذخيره‌شده به صورت فايل متني به نرم‌افزار اكسل منتقل و تجميع شد، به منظور خروجي نقشه‌هاي موضوعي گوناگون و ترسيم نقشه كلي از نرم‌افزار «ووس ويور» (VosViewer) استفاده شد و براي تشخيص ميزان شباهت ميان سه دوره، از شاخص «دربردارندگي» (شمول) بهره گرفته شد. يافته‌هاي پژوهش بيانگر آن است كه كليدواژگان «زن»، «رضايت زناشويي»، «خانواده»، «جنسيت» و «طلاق» بالاترين فراواني را به خود اختصاص داده‌اند؛ همچنين كليدواژگان دهه هشتاد در پژوهش‌هاي سال‌هاي پيش از سال 1380 نيز استفاده شده‌اند و حدود نيمي از كليدواژگان دهه نود در پژوهش‌هاي  پيش از سال 1380 نيز به كار رفته‌اند. توزيع فراواني كليدواژگان توليدات علمي حوزه جنسيت، زنان و خانواده بر اساس ميزان هم‌واژگاني نشان مي‌دهد بيشترين تكرار واژگان مربوط به «اضطراب با افسردگي»، «خشونت عليه زنان با خشونت خانگي» و «زن با خانواده» است. بيشترين شمار توليدات علمي توسط پژوهشگران ايران در حوزه جنسيت، زنان و خانواده از سال 1389 تا 1396 است. همچنين واژگان حوزه جنسيت، زنان و خانواده به ده خوشه «فرزندپروري»، «زناشويي»، «فمينيسم»، «جنسيت»، «سلامت»، «طلاق»، «ازدواج»، «خشونت»، «خانواده» و «زن» تقسيم شده است. واژه «زن» در دو سنجه «مركزيت درجه» و «مركزيت بينابيني» در رتبه نخست قرار دارد و در سنجه «مركزيت نزديكي»، رتبه اول از آن واژه «خانواده» است.