بازخواني ابعاد و ريشه‌هاي دلبستگي به فضاهاي جمعي اسلامي

به نظر مي‌رسد در شهرهاي ايراني اسلامي امروزي، فرآيند احساس، ادراك، شناخت، به ذهن سپردن و تشخيص هويت شهر از سوي شهروندان با مشكلات عديده‌اي مواجه است. بخشي از اين مشكلات ناشي از هجوم گسترده فرهنگي و كم‌رنگ شدن اعتقادات و تفكرات اصيل اسلامي به عنوان محتوا و معناي محيط در شهرهاي ايراني امروزي است. در واقع بهره‌گيري از تفكرات ناب اسلامي به منظور تقويت پيوند ادراكي و معنايي ميان انسان و محيط زندگي وي در شهرهاي ايراني اسلامي امروزي ضروري به نظر مي‌رسد. از اينرو در اين نوشتار به باز شناخت قانونمندي‌هايي پرداخته شده است كه زمينه شكل‌گيري و تقويت دلبستگي به فضاهاي جمعي اسلامي را فراهم مي‌آورند. قانونمندي‌هايي كه به بهترين شكل در ساحت فضاي مساجد تاريخي اين مرز و بوم (به عنوان يكي از غني‌ترين فضاهاي عمومي شهري) متجلي شده‌اند و مفاهيم معنوي موجود در وراي اين قانونمندي‌ها در گذشته‌اي نه چندان دور، زمينه‌ساز ظهور انديشه‌هاي متعالي و تقويت رابطه معنوي حق تعالي و انسان (دلبستگي به خدا) بوده‌اند. ذكر اين نكته لازم است كه پژوهش حاضر از روش‌هاي تحقيق توصيفي - تحليلي و موردي و از شيوه‌هاي تحقيق مرور متون و منابع و اسناد تصويري بهره گرفته است و مساجد جامع يزد و آقابزرگ كاشان نمونه‌هاي پژوهي اين تحقيق بوده‌اند. نتايج حاصل از اين پژوهش حاكي از آن است كه در بعد كالبدي انگاره‌هاي گوناگوني كالبدي، وضوح، انسجام و هماهنگي و پرهيز از الحاقات زائد؛ در بعد ادراكي انگاره‌هاي عروج، يگانگي، شناخت و ادراك، تنزه و پاكي؛ و در بعد فعاليتي انگاره‌هاي تباين عملكردي، تدبير، بهره‌گيري از عناصر طبيعي، خلاقيت و امكان برقراري تعامل اجتماعي از طريق مباحثه و گفتگو و انجام مناسك و عبادات جمعي، ريشه‌هاي دلبستگي به فضاهاي جمعي اسلامي بوده‌اند.