اثر تغيير كاربري اراضي بر ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك (منطقه مطالعاتي: اشتهارد، استان البرز)

تغيير ناآگاهانه كاربري اراضي داراي اثرات منفي بر ويژگي‌هاي مطلوب فيزيكي و شيميايي خاك است. لذا در اين پژوهش به بررسي اثر تغيير كاربري‌هاي مختلف بر ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك منطقه اشتهارد پرداخته شده است. بدين منظور پس از تعيين كاربري‌هاي تك‌كشتي، چندكشتي، باغي، مرتع، اراضي رهاشده و شوره‌زار نمونه‌هاي خاك هر كاربري در سه تكرار و از دو عمق سطحي (30-0) و تحتاني (60-30) برداشت و 36 نمونه خاك به آزمايشگاه منتقل شد. بافت خاك، جرم مخصوص ظاهري و حقيقي، فسفر، شوري، ماده آلي و پتاسيم در هر نمونه اندازه‌گيري و مقايسه ميانگين داده‌هاي به‌دست آمده با استفاده از آزمون چنددامنه‌اي دانكن در نرم‌افزار SPSS تجزيه و تحليل شد. نقشه‌هاي كاربري اراضي در سال‌هاي 1379، 1387 و 1394 با استفاده از تصاوير ماهواره‌اي لندست و روش حداكثر احتمال در نرم‌افزار ENVI ترسيم شد. نتايج نشان داد كه از سال 1379-1394 اراضي تك‌كشتي 9.7 و چندكشتي 7.16 كيلومترمربع كاهش ‌يافته در صورتي كه مرتع 2.07 كيلومترمربع، شوره‌زار 3.01 كيلومترمربع و اراضي رهاشده 6.43 كيلومترمربع افزايش‌ يافته است. تغيير كاربري موجب افزايش معني‌دار پنج درصد جرم مخصوص ظاهري، حقيقي و شن در لايه سطحي شده است. همچنين وزن مخصوص ظاهري با عمق 1.60 درصد افزايش‌ و شن 3.5 درصد كاهش يافته است. بالاترين درصد ذرات سيلت، رس و شن به‌ترتيب در اراضي رهاشده، مرتع و باغي مشاهده شد. بيش‌ترين و كمترين ميزان تخلخل به‌ترتيب براي كاربري مرتع 45.83 و اراضي رهاشده 34.61 بود. بيش‌ترين ميزان فسفر و ماده آلي به‌ترتيب 0.843 و 3.243 درصد مربوط به كاربري مرتع همچنين كمترين ميزان آن دو به‌ترتيب 3.243 و 1.306 مربوط به اراضي رهاشده بود. كاهش پتاسيم و ماده آلي در لايه تحتاني به‌ترتيب 0.712 و 0.042 درصد بود. طبق نتايج به‌دست آمده در بازه زماني 1379-1394 اراضي كشاورزي بسياري به اراضي رهاشده، مرتع، باغ و شوره‌زار تبديل‌شده و منجر به تغييرات در ويژگي‌هاي خاك شده است. كاربري‌هاي چندكشتي و مرتع از نظر فاكتور اصلاحي بهتر بوده در نتيجه مطلوب‌ترين و كاربري رهاشده و شوره‌زار به علت بيش‌ترين ميزان فاكتور شوري نامطلوب‌ترين تيمارها شناسايي شدند.