عكس‌هاي غيرحرفه‌اي جنگ ايران و عراق به مثابه متن؛ نمونۀ مورد مطالعه: عكس‌هاي والفجر مقدماتي، كانال كميل

بيان مسئله: در عكس ظرفيت‌هاي ناشناخته‌اي وجود دارد كه از حيث واقعيت به مراتب به آنچه رخ داده نزديك‌تر از روايت‌هاي ادبي و تاريخي است. چنانچه دانش فضايي عكس و تفسير آن‌ها در تمدن انساني ارتقا يابد، مي‌تواند از عكس تاحدودي به حقايق نهفته در آن دست يافت. جنگ ايران و عراق يكي از حوادث مهم جامعه ايران است كه تعداد بي‌شمار عكس‌هاي غيرحرفه‌اي آن مي‌تواند به خوانش وقايع و رخدادهاي جنگ كمك كنند.هدف پژوهش: جنگ ايران و عراق يكي از حوادث مهم جامعه ايران است كه تعداد بي‌شمار عكس‌هاي غيرحرفه‌اي آن مي‌تواند به خوانش عيني آنچه رخ داده كمك كنند چراكه اصولاً حوزه علم و در اين پژوهش علم تاريخ با امر عيني سروكار دارد. چرايي كاربرد گستردۀ عكس در بسط دانش تاريخي نيز در همين امر خلاصه مي‌شود كه سنديت آن از امر رخ‌داده در گذشته، «عيني» است و نه انگاره‌اي ذهني. به طور كلي اين مقاله در نظر دارد با بررسي نقش و جايگاه عكاسي غيرحرفه‌اي در جنگ ايران و عراق، روايتگري و قابل استنادبودن عكس‌هاي برجاي‌مانده از اين وقايع را در تدوين تاريخ مورد ارزيابي قراردهد. چرخشي كه بعد از جنگ، مكان عمليات والفجر مقدماتي را به سرزميني مقدس تبديل كرد؛ تقدسي كه در شكل‌گيري و اثبات واقعيت آن عكس‌هاي غيرحرفه‌اي بيش از هر تكنولوژي نوين ديگري نقش داشت.روش پژوهش: اين مقاله با روش تحليل گفتمان انتقادي با رويكرد فركلاف (به طور خاص) كه اصطلاح گفتمان را به نظام‌هاي نشانه‌اي همچون متن و تصوير محدود مي‌كند انجام شده است و با كمك‌گرفتن از عكس به مثابۀ متن، روايتي ويژه و اختصاصي از والفجر مقدماتي ارائه مي‌دهد.نتيجه‌گيري: در مجموعه عكس‌هاي مورد مطالعه، «ديگري» يا دشمن بعثي، حضور پررنگي ندارد. در اين عكس‌ها نگرشي از دوستي و روابط اجتماعي وجود دارد كه ذات آن با گفتمان دشمن‌ستيزي كه در جوامع در حال جنگ گفتمان غالب بوده، متفاوت است. نيازي به گفتمان دشمن‌ستيزي احساس نمي‌شود و گفتمان مكان مقدس (كربلا - فكه) و رفتارهاي عاشورايي، اين واقعه آئيني را به رويدادي تبديل كرده كه روايتي متفاوت از روايت دولت به وجود آورده است.