ارزيابي نقش عوامل كالبدي و عملكردي در اجتماع‌پذيري بازارهاي سنتي ايران با استفاده از تكنيك نحو فضا (نمونۀ موردي: بازار تبريز)

بيان مسئله: اجتماع‌پذيري از مفاهيم مهم در فضاهاي شهري چندمنظوره، جهت برقراري روابط مناسب اجتماعي در ميان مردم است. يكي از نيازهاي اساسي انسان، نياز به برقراري ارتباط با ديگران است. پاسخگويي به نيازهاي اجتماعي انسان و وقوع روابط اجتماعي، نياز به يك مكان و فضاي تعريف‌شده دارد. فضايي كه بتواند مجموعه‌اي از روابط اجتماعي و فرهنگي ميان گروه‌هاي مختلفي از مردم در مكاني خاص، برقرار كند. توجه به ابعاد اجتماعي فضا در بناها و يافتن ارتباط بين كيفيت‌هاي فضايي و مفاهيم اجتماعي از جمله اجتماع‌پذيري، در موفقيت اين فضاها اهميت زيادي دارد. بازارهــا از جمله فضاهاي جمعي با پتانسيل اجتماع‌پذيري بالا در جامعۀ شهري بوده‌اند، به طوري‌كه حيات شهر و بازار همواره به هم پيوندخورده و در بسياري از موارد شهرها با بازارها معني و مفهوم پيدا مي‌كردند. امروزه به دليل تغيير در ساختار فضاهاي شهري، دگرگوني الگوهاي زندگي مردم و عدم انطباق مناسب با فضاي كالبدي سنتي، بازار درمعرض خطر تبديل به فضاي موزهبازار بدون توجه به جنبه‌هاي كالبدي و عملكردي گذشته آن، قرار گرفته است.هدف پژوهش: اين پژوهش با هدف سنجش ميزان اجتماع‌پذيري در بازار، شناخت بستر اجتماعي آن و عوامل مؤثر در كيفيت اجتماعي آن، با تحليل ساختار، هم‌پيوندي، انسجام بازار و اولويت قراردادن جنبه‌هاي كالبديعملكردي انجام شده است.روش تحقيق: اين مقاله به روش توصيفي-تحليلي و ميداني، و با استفاده از تكنيك نحو فضا (و نرم‌افزار دپث مپ) انجام شده است.نتيجه‌گيري: نتايج نشان مي‌دهد ارزش‌هاي فضايي و چيدمان فضا در قسمت‌هاي مختلف بازار، تفاوت‌هاي اساسي دارد، به طوري‌كه ساختارمندي و انسجام اجتماعي بازار به‌ شدت كاهش‌يافته و ميزان هم‌پيوندي خيابان‌هاي تازه احداث‌شده، افزايش يافته است. در نتيجه، لزوم توجه به تغييرات و پيامدهاي حاصل از توسعۀ شهري از جنبۀ كالبدي و عملكردي، براي افزايش ويژگي اجتماع‌پذيري بازار مشهود و ضروري است.