بررسي مدارس نوين اصفهان در اواخر دورۀ قاجار و دورۀ پهلوي اول براساس عوامل شكل‌گيري و اجزاي كالبدي

بيان مسئله: بروز موج نوگرايي در تاريخ معاصر ايران موجبِ پيدايش مدارسي به شيوۀ اروپايي در كشور و شهر اصفهان شد. اين مدارس از نظر محتواي دروس و معماريِ بنا با مدارس سنتي متفاوت بودند. در اواخر دورۀ قاجار و دورۀ پهلوي اول، به تبع افزايش جمعيت در ايران و نيز سياست دولت وقت در زمينۀ توسعۀ كمّي مدارس به‌منظور تربيت نيروي متخصص، ساخت مدارس در دستور كار قرار گرفت. اهميت تحقيق حاضر از آن حيث است كه اكثر پژوهش‌ها دربارۀ معماري مدارس اصفهان به مدارس سنتي (مدارس علميه) شهر اصفهان مي‌پردازند، و به معماري مدارسِ معاصر، خصوصاً در دوره‌هاي مذكور، و روند شكل‌گيري آن كمتر توجه شده است. هدف پژوهش: اين پژوهش در پي شناخت عوامل تاريخيسياسي، فرهنگي و اجتماعيِ تأثيرگذار بر شكل‌گيري مدارس نوين اصفهان در دوره‌هاي مذكور، و شناخت ماهيت معماري و مقايسۀ ساختار كالبدي و شيوۀ معماري اين مدارس با يكديگر است. روش پژوهش: مطالعۀ حاضر به روش توصيفي-تحليلي و موردپژوهي انجام شده است. پنج مدرسه به‌عنوان نمونۀ موردي برگزيده شدند و تاريخچۀ شكل‌گيري آن‌ها با روش كتابخانه‌اي و اسنادي مورد مطالعه قرار گرفت؛ سپس، با روش ميداني، اطلاعات مدارس كامل شد و اين مدارس براساس هدف پژوهش با يكديگر مقايسه شدند. نتيجه‌گيري: از مهم‌ترين عوامل شكل‌گيري مدارس نوين مي‌توان به انقلاب مشروطيت، نقش حكومت پهلوي اول، ميسيونرهاي انگليسي، و استادكارهاي بومي شهر اشاره كرد؛ در مورد دورۀ پهلوي، تمايل حكومت به ايجاد شيوۀ باستان‌گرايي در معماري، در مورد ميسيونرها، تحولات دو قرن نوزدهم و بيستم در اروپا و تغيير ساختار آموزشي غرب و احداث چند مدرسه در اصفهان توسط ميسيونرهاي فرانسوي و انگليسي و تأثير آن‌ها در ايجاد ساختار معماري مشابه مدارس غربي، و در مورد آخر حضور استادكارهاي بومي (اصفهاني) در اين شهر و تمايل آن‌ها به اجراي شيوۀ سنتي (اصفهاني) در معماري مدارس، تعيين‌كننده بوده‌اند. اين عوامل در كنار هم منجر به ايجاد نوعي معماري تلفيقي در ساختمان‌هاي اكثر مدارس اصفهان در دوره‌هاي مذكور شده است.