بررسي تطبيقي علي‌نامه و افتخارنامه از نظر زمان روايي

در بررسي حماسه‌ها، به‌ويژه حماسه‌هاي ديني كه قهرمانان آن‌ها، انبياء و اولياء و رجال برجستۀ ديني هستند و به منبع وحي و الهام متصلند و از اكثر، اگر نگوييم همه، رخ دادها و فرجام شخصيت‌ها آگاهند و از گذشته‌هاي دور و نزديك خبر مي‌دهند و آينده را پيش گويي مي‌كنند، زمان روايي اهميتي به سزا دارد. اين مقاله براساس ديدگاه‌هاي نظريه‌پردازاني چون ريمون كنان، جرالد پرين، هايدگرو به‌ويژه ژرار ژنت به بررسي تطبيقي عنصر زمان در دو منظومۀ علي‌نامۀ ربيع، اولين حماسۀ ديني پس از اسلام (شيعه) و افتخارنامۀ صهبا، از آخرين حماسه‌هاي ديني مي‌پردازد و در آن سه مبحث نظم و ترتيب، تداوم و بسامد را مورد تحليل قرار مي‌دهد. بررسي‌هايي كه در اين جستار به‌ روش توصيفي ـ تحليلي و روي كرد ادبيات تطبيقي انجام داده‌ايم، به‌خوبي نشان مي‌دهد كه اين دو اثر به دليل به‌كارگيري پرش‌هاي زماني فراوان و بسامد بالاي آينده‌نگري نسبت به گذشته‌نگري قابل تحقيق و بررسي هستند. بررسي عنصر تداوم نشان مي‌دهد كه شتاب در اكثر بخش‌هاي داستان اين دو اثر به‌ويژه در افتخارنامه مثبت است و عنصر بسامد نشان مي‌دهد كه سرايندۀ علي‌نامه به دليل به‌كارگيري بسامد مكرر شتاب كندتري نسبت به افتخارنامه دارد كه از بسامد بازگو بيش تر بهره گرفته است.