بررسي اضطراب تاثير اسدي طوسي از شاهنامه فردوسي بر اساس ديدگاه هارولد بلوم

در ميان پيروان شاهنامه و فردوسي، گرشاسب‌نامۀ اسدي طوسي جاي گاهي ويژه‌ دارد. اسدي با رفتن به آذربايجان و قرار گرفتن در جوّ مساعد آنجا، به تكميل كار شاهنامه و فردوسي دست يازيد و مثلِ نظامي، به سرودن بخش‌هاي سروده نشده روايات ملّي در شاهنامه، روي آورد. تكميل كار پيشينيان، اغلب با دلهرۀ تاثير و تقليد از آن ها هم راه است و شاعران مي كوشند خود را از زير سايۀ شاعر پيشين به در آورند. اين پژوهش در صدد است كوشش و بيش متنيتي را كه اسدي براي خارج شدن از حوزۀ تاثير شكل، زبان و انديشه هاي پيش متن (شاهنامه) انجام داده است، بر اساس ديدگاه هارولد بلوم، مشخص كند. يافته ها نشان مي دهد كه اسدي به دليل اضطراب تاثير، خواسته است متفاوت از شاهنامه باشد و از سيطرۀ آن بگريزد. وي با واردكردن برهمن به جاي موبد و پرسش هاي جهان بينانه اي كه گرشاسب، در مورد آفرينش هستي و خلقت انسان از او مي كند، و با روي آوردن به اطناب و وصف‌هاي زيبا و استوار و حاكم كردن ديدگاه و فلسفه‌اي متفاوت با انديشه هاي كهن ايراني در مساله مهم دادگري در حكومت و دادپيشگي شاهان، و گزيدن كاركردهايي نمايشي چون خودنمايي و اظهار قدرت در رزم‌ها و قرار دادن صحنه ها و ميدان هاي متعدد رزم دريايي و اژدهاكشي هاي مكرر ... و مهم تر از همه، نسبت دادن توان مندي هايي چون آزمودن جهان پهلوان به وسيله ضحاك (اژي دهاك) و قراردادن داستان در روزگار و زير نظر اژدهايي مردمخوار و پدركش چون ضحاك، اين اثر را متفاوت از شاهنامه كرده است؛ اما، نشانه هاي وابستگي متعددي، حتا در تكرار مصراع ها و ابيات، از تاثير شاهنامه بر گرشاسب نامه هويدا است و اسدي در ديالكتيك «وابستگي به/ گريز از» زبان شاعرانۀ پيشين، هم وابسته به شاهنامه و هم در گريز از آن بوده است.