تحليل منطقه‌يي خشك‌سالي هاي آب‌شناختي در استان آذربايجان شرقي

گسترش خشك‌سالي ها ذاتاً ناحيه يي است. شرايط بحراني در دوره هاي خشكي زماني اتفاق مي افتد كه كم‌بود شديد منابع آبي به مدت طولاني در منطقه‌ي وسيعي رخ بدهد. بنابراين، بررسي منطقه‌يي خشك‌سالي و نه ايستگاهي آن، سبب به‌دست‌آوردن درك كامل‌تري از اين پديده مي شود. اين پژوهش با هدف تحليل منطقه يي خشكسالي هاي آب‌شناختي استان آذربايجان شرقي در بازه‌ي زماني 45 ساله (95-1351) و بررسي 25 ايستگاه آب‌سنجي با توزيع مكاني مناسب در اين استان اجرا شد. شناخت مناطق همگن آب‌شناختي در استان آذربايجان شرقي با روش تجزيه‌ي خوشه‌يي سلسله‌مراتبي در نرم افزار SPSS بر مبناي متغيرهاي مستقل مساحت، محيط، طول آب‌راه اصلي، شيب آب‌راه اصلي، تراكم زه‌كشي، ضريب شكل حوزه، مجموع شبكه‌ي آب‌نمود (هيدروگرافي)، شيب متوسط وزني حوزه، بيشينه‌، كمينه، ميانگين ارتفاع حوزه و طول آن انجام شد. تحليل فراواني و برازش توزيع احتمال متغيرهاي وابسته (مدت و شدت دوره هاي خشك‌سالي آب‌شناختي) بر مبناي دوره‌ي بازگشت دو ساله به تفكيك براي هر ايستگاه آب‌سنجي انجام شد. تحليل عاملي با روش  PCAدر نرم‌افزار SPSS انجام شد. مناسب‌بودن داده ها براي تحليل عاملي با ضريب KMO ارزيابي گرديد. مقدار اين ضريب براي داده ها 0.546 برآورد شد، كه بيانگر مناسب‌بودن داده ها براي تحليل عاملي بود. نتيجه‌ي تحليل عاملي نشان داد كه محيط، ارتفاع و شكل آبخيز به‌ترتيب 40/13، 26/42 و 13/12، و در مجموع 79/68% در تبيين پراش متغيرها موثر است (بيش‌ترين نقش را در پهنه بندي دارد). نتيجه‌ي تحليل منطقه‌يي با وايازي گام ‌به گام نشان داد كه فراسنجه‌هاي محيط، ارتفاع متوسط و ضريب شكل آبخيز نقش تعيين‌كننده يي در برآوردكردن شدت و مدت خشك‌سالي ها با دوره‌ي بازگشت دوساله در استان آذربايجان شرقي دارد. در كم‌بود ايستگاه هاي آب‌ سنجي در بيش‌تر آبخيزهاي استان، رابطه‌هاي منطقه يي آورده‌شده در اين تحقيق مي تواند در برآوردكردن مشخصه‌هاي خشك‌سالي هاي آب‌شناختي آبخيزهاي بي داده‌‌ي مشاهده‌يي روان‌آب سطحي به‌كار رود.