بررسي تطبيقي معارف توحيدي در خطب نهج البلاغه و روايات عيون اخبار الرضا عليه السلام

A Comparative Study of Monotheistic Teachings in Sermons of Nahj Al-Balaghah and Narrations of Uyoun Akhbar Al-Ridha

يكي از طُرُق احراز اصالت روايات، كشف قرائني در احاديث است كه محتواي يك روايت را تأييد كند. به عبارت ديگر روايتي كه با اسناد مختلف، بر مضمون مشتركي دلالت دارند،نسبت به روايات ديگر از اعتبار بيشتري برخوردارند.بررسي محتواي خطب توحيدي نهج البلاغه و مقايسه ي آن با روايات توحيدي امام رضا عليه السلام كه در كتاب عيون اخبار الرضا عليه السلام ثبت شده ، حاكي از اشتراكات فراواني در مضامين توحيدي اين دو كتاب است كه مي تواند به عنوان يكي از راه هاي اعتبارسنجيِ روايات آنها شناخته شود. موضوعاتي از قبيل نفي مشابهت خدا و خلق، نفي توهّم و تصوّر خداوند، ازلي بودن خداوند و حادث بودن مخلوقات، نفي جسم انگاري و مكانمندي خداوند، متجزّي و مركّب نبودن ذات خداوند، مرئي نبودن خداوند و تباين خدا و خلق نمونه هايي از آموزه هاي مشترك توحيدي است كه در نهج البلاغه و روايات عيون اخبار الرضا عليه السلام قابل ملاحظه است. اين مضامين مشترك آنگاه اهميّت بيشتري مي يابد كه به فاصله ي زماني دوره­ي اميرالمؤمنين علي عليه السلام و امام رضا عليه السلام و نيز تفاوت رويكردها در مدرسه ي حديثي و كلامي قم كه به مؤلف عيون اخبار الرضا ع تعلق دارد، با مدرسه ي حديثي و كلامي بغداد كه سيّد رضي مؤلف نهج البلاغه در آن زيسته است، توجّه شود.

One way to verify the authenticity of narrations is to discover pieces of evidence in hadiths that confirm the content of a narration. Meanwhile, the narrations that indicate a common theme are more valid than other narrations. Investigating the content of the monotheistic sermons of Nahj al-Balaghah and comparing them with the monotheistic narrations of Imam Reza (A.S.) recorded in Uyoun Akhbar Al-Ridha, indicates many similarities regarding monotheistic themes. Some of these themes include rejecting God and creatures' likeness, denying the illusion of God, rejecting the physicality, locality, and visibility of God and emphasizing the invisibility, eternity, and simplicity of God. These common themes become more important when one pays attention to the time interval between the period of Amir al-Mo'menin Ali (A.S.) and Imam Reza (A.S.), approaches in the hadith and theological school of Qom by the author of Uyoun Akhbar Al-Ridha, and hadith school of Baghdad where Sayyid Razi, the author of Nahj al-Balaghah, lived there.