تجارت درون صنعتي ايران و شركاي تجاري منتخب با رويكرد محيط‏زيستي

تجارت درون صنعت، صادرات و واردات همزمان كالاها و خدماتي است كه در يك يا چند گروه صنعتي مشابه دسته‏بندي شده‌اند. تجارت درون صنعت به دو بخش تجارت درون صنعت افقي و عمودي تفكيك مي‌شود كه به ترتيب با تجارت محصولات در يك كيفيت مشابه و ديگري با كيفيت‏هاي متفاوت تعريف مي‌شوند. اين نوع تجارت در كالاهاي تمام شده كه بستگي به هزينه‌هاي حمل و نقل، تجارت فصلي و حتي تنوع محصول دارد، نسبت به تجارت بين صنعت به‏دليل رقابت در كيفيت و ارزش افزوده بالاتر، بيشتر تحت فشارهاي كمتري از ناحيه كنترل تجاري، سياسي و تهديدهاي زيست محيطي قرار مي‌گيرد. بر اين اساس سهم كشورهاي توسعه‌يافته در تجارت درون صنعت در محصولات نهايي و صنايع كارخانه‌اي بالاتر است كه عامل كنترل كننده‌اي براي محيط‏زيست محسوب مي‌شود. هدف از اين مقاله، بررسي اندازه و تعيين نوع تجارت متقابل ميان ايران و شركاي تجاري منتخب همسايه، شرق آسيا و تعدادي از اعضاي اتحاديه اروپا و شناسايي رابطه زيست محيطي آن براساس اندازه گيريشاخص‌هاي مهم گروبل لويد، فونتان و فردنبرگ و شاخص اظهر و اليوت براي دوره زماني (2015-2001) مي‏باشد. براساس نتايج به دست آمده، سهم قابل ملاحظه‌اي از تجارت درون صنعت متقابل ايران و كشورهاي منتخب به تجارت درون صنعت عمودي اختصاص دارد، كه نشان مي‏دهد فشار رقابتي بر كالاهاي ايراني اندك بوده و با توجه به شاخص اظهر و اليوت، سهم عمده تجارت درون صنعت از كالاهاي با كيفيت پايين تشكيل شده است. در نتيجه، با توجه به يافته هاي به‏دست آمده، ماهيت روابط تجاري ايران با شركاي تجاري منتخب بيانگر همراه نبودن بخش تجارت خارجي ايران با حفظ و بهبود كيفيت محيط ‏زيست كشور بوده است. در مقابل تكيه بر استراتژي گسترش تجارت درون صنعتي به بهبود كيفيت محيط‏زيست كمك مي كند.