داده‌كاوي ساختار فضايي مسكن بومي قاجار؛ نمونه موردي: خانه جنگجويان اصفهان

اهداف: فضا هسته اوليه و اصلي در چگونگي رخدادهاي اجتماعي و فرهنگي است. همچنين ارتباط بين فعاليت و فضا بيش از آن كه در خصيصه‌هاي فضا به‌صورت انفرادي قابل تعريف باشد در ارتباطات موجود بين فضاها و نيز ارتباطات بين مخاطبان و تعاملات اجتماعي قابل درك و تعريف است. اين پژوهش سعي دارد ضمن آشنايي با نظريه گراف و مباني افزونه اسپيس‌سينتكس، با تشريح روابط رياضي آن به ارزيابي معماري دوره قاجاريه پرداخته و رابطه بين همنشيني فضاها را در نمونه‌اي از خانه‌هاي قاجاريه اصفهان (خانه جنگجويان) مورد ارزيابي قرار دهد. روش‌ها: روش به‌كارگرفته‌شده در اين پژوهش، توصيفي تحليلي با راهبرد نمونه موردي است؛ كه براي كمي‌كردن آن از افزونه گرس‌هاپر و اسپيس‌سينتكس بهره گرفته شده است. پژوهش پيش رو براي اولين بار به معرفي ارزش كنترل در فضا مي‌پردازد كه دلالت بر تطبيق‌پذيري فضا به‌عنوان يكي از شاخص‌هاي انعطاف‌پذيري دارد. يافته‌ها: حياط به‌عنوان نفوذپذيرترين فضا داراي بالاترين قابليت در ايجاد انسجام فضايي و از بيشترين ميزان كنترل بر ديگر فضاها برخوردار است و در نقطه مقابل فضاهاي خدماتي از كمترين ميزان انعطاف‌پذيري برخوردار است. نتيجه‌گيري: قرارگيري حياط در لايه‌هاي مياني و ارتباط آن با فضاهاي واسط از جمله راهروها، پلكان، فضاهاي تقسيم‌كننده نقشي بي‌بديل براي آن خلق كرده و منجر به انعطاف‌پذيري آن در پيكره‌بندي فضايي شده است؛ در حالي كه در خانه‌هاي معاصر، قرارگيري حياط در لايه‌هاي ابتدايي از اهميت آن كاسته و اين نقش به ديگر فضاها واگذار شده است.