مدرنيته و صورت‌بندي گفتماني سياست فرهنگي: تحليل گفتمان سياست فرهنگي دولتي در ايران (1285 هـ. ش. تا به امروز)

هدف اين مقاله واكاوي گفتمان سياست فرهنگي در ايران است. نقطۀ آغاز اين امر، رويارويي ايرانيان با مدرنيته بود. رويارويي نظامي ايران با مدرنيته و پي‌بردن به عقب‌ماندگي‌هاي سياسي، اقتصادي و فرهنگي در مقايسه با اروپا، گفتمان‌هاي متنوعي را در جهت پاسخگويي به سؤال «چرا عقب افتاده‌ايم؟» پديد آورد و تلاش‌هايي مبتني بر دولت ملت‌سازي براي تغيير در عقلانيت حكومتي و رسيدن به سامان سياسي مدرن آغاز شد. جايگاه فرهنگ در اين بازمهندسي روح جامعه بسيار اهميت داشت. مشروطه، پهلوي و جمهوري اسلامي ايران به‌منزلۀ سه دولت (به معناي فوكويي) برجاي‌مانده از ميراث دولت ملت‌سازي در ايران، سياست‌هاي فرهنگي مشترك و سياست‌گذاري‌هاي فرهنگي متفاوتي را براي بازانديشي در هويت ملي ايراني به كار گرفته‌اند. هدف اين مقاله، واكاوي اين نظم گفتماني با استفاده از روش تحليل گفتمان لاكلائو و موفه (1393) است؛ بنابراين، به كمك قوانين و اساس‌نامه‌هاي دولتي از زمان تأسيس مجلس شوراي ملي (1285 هـ. ش.) تا به امروز، گفتمان ذكرشده تحليل شد. نتايج مقاله نشان مي‌دهند در هر سه دورۀ بررسي‌شده، دولت، محور و معنادهندۀ سياست‌گذاري‌هاي فرهنگي بوده است. گفتمان سياست فرهنگي دولتي در ايران در دولت مشروطيت مفصل‌بندي و در دولت پهلوي با تأكيد بر سياست فرهنگي نمايشي بازمفصل‌بندي شد. در دولت جمهوري اسلامي ايران نيز همين روند با تأكيد بر مهندسي فرهنگي ادامه پيدا كرده است.