توسعه ساختار جديد بهره‌برداري- اقتصادي در شبكه‌هاي آبياري فاقد بازار آب

اين تحقيق به معرفي رويكرد بهره‌برداري-اقتصادي به‌عنوان راهبرد جديدي در بهره‌برداري شبكه‌هاي آبياري پرداخته است. براي رسيدن به اين مهم، دو مدل مجزاي اقتصادي و بهره‌برداري با هم تلفيق شدند. هدف كلي از تلفيق اين مدل‌ها در قالب ساختار توسعه‌يافته واحد، تحويل و توزيع بهينه آب به واحدهاي زراعي شبكه آبياري بر اساس متوسط ارزش اقتصادي محصولات كشاورزي واقع در الگوي كشت موجود آنها است. گفتني است كه به‌منظور فراهم كردن امكان ارزيابي عملكرد سامانه بهره‌برداري كانال آبياري با بهره‌گيري از رويكرد بهره‌برداري اقتصادي، شاخص ارزيابي عملكرد كفايت تحويل و توزيع آب مورد بازنگري قرار گرفت. به‌منظور ارزيابي ساختار توسعه داده شده، كانال اصلي شبكه آبياري رودشت در حوضه زاينده‌رود به‌عنوان مورد مطالعاتي اين تحقيق انتخاب شد و مديريت بهره‌برداري اين كانال قبل و بعد از به‌كارگيري ساختار ارائه شده، مورد بررسي قرار گرفت. نتايج مدل‌سازي اقتصاد كشاورزي شبكه مورد مطالعه نشان داد كه در واكنش به سياست تحويل آب بر اساس ارزش اقتصادي آن در شرايط كم‌آبي، يونجه و گلرنگ در مقايسه با ساير محصولات (به‌خصوص گندم)، از جمله محصولاتي هستند كه در الگوي زراعي كشاورزان، سطح زير كشت را با شدت بيشتري كاهش مي‌دهند. دليل اين امر ارزش اقتصادي كمتر آب و سود ناخالص كمتر در واحد هكتار دو محصول گفته شده نسبت به ساير محصولات زراعي، بوده است. علت نوسانات كمتر محصول گندم را نيز مي‌توان با وجود هزينه‌هاي بالا، در قيمت تضميني و بالاي آن در مقايسه با ساير محصولات زراعي توجيه كرد. نتايج ارزيابي عملكرد سامانه بهره‌برداري توسعه داده شده در اين تحقيق بر اساس شاخص ارزيابي عملكرد كفايت تحويل آب حاكي از آن بود كه در بهره‌برداري معمول كانال (عدم بهره‌گيري از رويكرد اقتصادي) بيشترين مقادير شاخص كفايت تحويل آب مربوط به چهار آبگير واقع در بالادست كانال به‌دست آمده است. اين درحالي است كه با به‌كارگيري رويكرد بهره‌برداري اقتصادي، آبگيرهاي 1، 6، 5 و 12 كه مطابق نتايج مدل‌سازي اقتصادي بالاترين اولويت تحويل آب را به‌دست آورده‌اند، مطلوب‌ترين مقادير شاخص كفايت را دارا هستند.