عملكرد پتانسيل گندم آبي (Triticum aestivum L.) و تأثير صفات گياهي بر آن در شرايط اقليم كنوني و آينده در سراسر ايران

اصلاح ارقام جديد در جهت افزايش عملكرد در واحد سطح همواره يكي از راهكارهاي افزايش توليد محصولات كشاورزي بوده است. شناسايي صفات گياهي تأثيرگذار بر عملكرد مي‏تواند روند اصلاح ارقام جديد را تسريع بخشد. هدف از اين مطالعه، شناسايي صفات گياهي كليدي در جهت افزايش عملكرد گندم آبي (Triticum aestivum L.) در مناطق توليد گندم در سراسر ايران بود. اين مطالعه به‌كمك شبيه‏سازي تأثير صفات مختلف گياهي بر عملكرد پتانسيل گندم آبي، توسط مدل SSM-Wheat براي شرايط اقليم كنوني و آينده انجام شد. براي اين منظور از پروتكل پروژه اطلس خلأ عملكرد، موسوم به پروتكل گيگا، در جهت شناسايي پهنه‏هاي اقليمي و همچنين شناسايي ايستگاه‏هاي هواشناسي مهم واقع در مناطق توليد گندم آبي در كشور استفاده شد. براي پيش‏بيني شرايط اقليم آينده از روش دلتا و سناريوي انتشار RCP4.5 براي سال 2055 استفاده شد. در اين مطالعه اثر كاهش و افزايش طول دوره شروع پنجه‏دهي تا شروع ساقه رفتن، طول دوره پر شدن دانه، كارايي استفاده از تشعشع و توسعه سطح برگ بر عملكرد پتانسيل گندم آبي بررسي شد. ميزان تأثير افزايش طول دوره پر شدن دانه به‌عنوان صفت كليدي بر عملكرد پتانسيل براي اقليم كنوني 15.3 درصد و براي اقليم آينده 16.8 درصد بود. افزايش كارايي استفاده از تشعشع در سطح كشور باعث افزايش 14.7 درصدي عملكرد براي اقليم كنوني و 13.7 درصد براي اقليم آينده شد. اثر افزايش كارايي استفاده از تشعشع بر عملكرد پتانسيل، در مناطق گرم (GDD 6000) بيشتر از مناطق خنك بود. افزايش طول دوره شروع پنجه‏زني تا شروع ساقه رفتن، صفتي بود كه فقط در مناطق گرم منجر به افزايش عملكرد شد و اثر آن در مناطق خنك يا ناچيز بود و يا كاهش عملكرد پتانسيل را در پي داشت. نتايج اين مطالعه مي‏تواند در انتخاب صفات كليدي براي افزايش عملكرد و تسريع توليد ارقام پرمحصول در مناطق مختلف گندم آبي به كار گرفته شوند.