پهنه بندي اقليمي- احتمالاتي اراضي كشاورزي استان گلستان براي كشت گندم ديم (Triticum aestivum L.)

ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺿﻤﻦ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮي در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮيﻫﺎ، ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺗﺼﻤﯿم ها را ﻧﯿﺰ افزايش دهد. نقش تأثيرگذار عوامل اقليمي در پهنه بندي اراضي براي كشت گياه از يك سو و طبيعت احتمالاتي متغيرهاي اقليمي از سوي ديگر، موجب عدم قطعيت درجه بندي تناسب اراضي براي كشت يك گياه به‌ويژه در شرايط ديم مي شود. براي اين منظور در پژوهش حاضر، ابتدا با استفاده از داده هاي روزانه بارش و دماي كمينه و بيشينه 33 ايستگاه هواشناسي در استان گلستان، تاريخ مناسب كشت گندم (Triticum aestivum L.) ديم و زمان وقوع مراحل فنولوژيكي مختلف آن براي دوره آماري مشترك 26 ساله تعيين گرديد. سپس با برازش توزيع هاي احتمالاتي مختلف و انتخاب توزيع منتخب، مقدار اين متغيرها در پنج سطح احتمال وقوع 25، 50، 75، 85 و 95 درصد برآورد شد. در ادامه، ميانگين دماي هوا، احتمال رخداد دماهاي نامطلوب، ميزان بارش و نسبت بارش مؤثر به تبخير تعرق گندم براي هر يك از مراحل رشد و كل دوره رشد در ايستگاه هاي هواشناسي مورد بررسي در سطوح احتمال مختلف محاسبه شد. در نهايت، ضمن تهيه نقشه پهنه بندي اين متغيرها و ويژگي هاي ارتفاع، درصد شيب، تيپ اراضي و شوري خاك، با هم‌پوشاني 22 لايه اطلاعاتي براي هر سطح احتمال، پهنه بندي زراعي بوم شناختي اراضي كشاورزي استان گلستان براي كشت گندم ديم در سطوح احتمال مختلف صورت گرفت. نتايج نشان داد كه افزايش سطح احتمال وقوع از 25 به 95 درصد به‌دليل تأخير در تاريخ كشت مناسب از اواخر پاييز به ابتداي زمستان و تأثيرگذاري آن بر شرايط اقليمي محيطي و طول مراحل بعدي رشد گياه موجب بهبود درجه تناسب اراضي كشاورزي براي كشت گندم ديم از نظر ميانگين دماي هوا در مرحله هاي گل‌دهي، رسيدگي و كل فصل رشد، احتمال رخداد دماي بيشتر از 14 و كمتر از نه درجه سانتي گراد به‌ترتيب در مرحله سبز شدن و مرحله هاي گل‌دهي و رسيدگي و ميزان بارش در مرحله سبز شدن شد، ولي از نظر ميانگين دماي هوا در مرحله سبز شدن، احتمال رخداد دماي بيشتر از 25 و 30 درجه سانتي گراد به‌ترتيب در مرحله گل‌دهي و رسيدگي و ميزان بارش و نسبت بارش مؤثر به تبخير تعرق پتانسيل در مراحل گل‌دهي، رسيدگي و كل فصل رشد موجب كاهش درجه تناسب گرديد. نتايج پهنه بندي زراعي-بوم شناختي نشان داد كه در سطوح احتمال وقوع 50، 75 و 85 درصد پهنه هاي نسبتاً مناسب و مناسب به‌ترتيب بين 56-50 و 50-44 درصد وسعت اراضي كشاورزي را در بر مي گيرد و سطح احتمال وقوع تأثير معناداري بر پهنه بندي ندارد، در حالي كه در سطح احتمال وقوع 25 و 95 درصد (به‌ترتيب معادل تاريخ كشت زودهنگام و ديرهنگام) به‌ترتيب حدود 91 و 78 درصد وسعت اراضي كشاورزي استان به‌ترتيب در پهنه مناسب و متوسط قرار گرفت.