تأثير شيب سطح بر انتخاب‌پذيري ذرات در فرسايش پاشماني در خاك‌هاي مختلف

فرسايش پاشماني نخستين نوع فرسايش آبي بوده كه توسط ضربه قطرات باران بر سطح خاك ايجاد مي‌شود. قطرات باران مي‌توانند ذرات خاك را از جا كنده و جابه‌جا كنند. انتقال ذرات در اثر پاشمان قطرات به عوامل متعددي از جمله نوع خاك و شرايط شيب بستگي دارد. اگرچه اطلاعاتي در مورد نقش اين دو عامل در فرسايش پاشماني در دسترس بوده اما انتخاب‌پذيري ذرات در فرسايش پاشماني موضوعي است كه نياز به بررسي بيش‌تر به‌ويژه در خاك‌هاي منطقه نيمه‌خشك دارد. اين پژوهش به‌منظور بررسي تغييرات فرسايش پاشماني و انتخاب‌پذيري ذرات در خاك‌هاي مختلف تحت تأثير شيب سطح انجام گرفت. براي اين منظور آزمايش در سه خاك با بافت مختلف (لوم، لوم‌رسي و لوم‌رس‌شني) در چهار شيب (صفر، 10، 20 و 30 درصد) تحت باران شبيه‌سازي‌شده با شدت ثابت 30 ميلي‌متر بر ساعت در سه تكرار در مجموع با 36 واحد آزمايشي در قالب طرح كاملاً تصادفي انجام شد. بر اساس نتايج بيش‌ترين مقدار فرسايش پاشماني در خاك لوم‌رسي (105.07 گرم بر متر مربع در دقيقه) و كم‌ترين مقدار آن در خاك لوم‌رس‌شني (80.28 گرم بر متر مربع در دقيقه) رخ داد. با افزايش شيب، شدت فرسايش پاشماني افزايش يافت. به‌طوركلي انتخاب‌پذيري ذرات در اثر پاشمان تحت تأثير بافت خاك، شيب سطح و برهم‌كنش آن دو قرار گرفت. سيلت حساس‌ترين ذره به پاشمان بود، به‌طوري كه حدود 57 درصد ذرات پاشمان يافته را در برگرفت و در مقابل شن با حدود شش درصد از سهم پاشمان، مقاوم‌ترين ذره به فرآيند پاشمان بود. در تمامي بافت‌ها (به‌جز بافت لوم) انتخاب‌پذيري ذرات سيلت در سطوح مختلف شيب بيش‌تر از ساير ذرات بود. در خاك لوم انتخاب‌پذيري ذرات رس بيش‌تر از ذرات سيلت بوده كه علت اين موضوع پايين بودن مقدار ذرات رس در نمونه اوليه خاك لوم بود.