تنازع دستوري: نقش ‌هاي چند‌سويه در ساختار جمله‌ هاي فارسي

در روساخت جملات زبان، هر يك از عناصر علاوه بر ارزش واژگاني و معنايي، داراي نقشي نحوي نيز هستند كه آن را از عناصري در جمله و گروه هاي موجود در آن به نام «عوامل نحوي» مي گيرند. هر عنصر زباني معمولاً از يك عامل نحوي مشخص تأثير مي پذيرد صاحب يك نقش دستوري مي شود، اما گاهي تزاحم عوامل، چندگانگي نحوي را براي يك عنصر واحد سبب ميشود كه به آن «تنازع» مي گويند. تنازع را نبايد با خلأ واژگاني، كه از حذف و اقتصاد در زبان ناشي مي شود، اشتباه گرفت و بايد براي تحقق آن سه شرط حضور هم زمان، در جمله ساده و عامليت دو يا چندگانه نحوي را در نظر داشت. تنازع به لحاظ نوع عوامل نقش دهنده اي كه در سه سطح زنجيره سخن يا مقوله هاي زبر زنجيري و فرو زنجيره اي جاي دارند، اقسام مختلف مي پذيرد. از سوي ديگر، چون تنازع بر سر نقش هاي گوناگون اتفاق مي افتد، گاهي نيز آن را بسته به نقش هاي اصلي و فرعي به انواع گوناگون تقسيم مي كنند. در توصيف ساختار جملات، به هنگام وقوع تنازع، ضمن اشاره به هركدام از نقش هاي متنازع در خواهيم يافت كه نويسنده يا خواننده بنا بر ملاحظات نحوي، معنايي، سبكي، بلاغي، عاطفي و مانند آن، برخي از نقش ها را بر برخي ديگر ترجيح مي دهند كه به آن«اولويت نقش» مي گويند.