مقايسه تطبيقي ريخت‌شناسي مدارس معاصر ايران با استفاده از روش چيدمان فضا

هدف از پژوهش حاضر تجزيه‌وتحليل ويژگي پيكره‌بندي فضايي و بررسي تأثير نوع چيدمان و سازمان‌دهي فضايي در الگوي شكلي (ريخت‌شناسي) پلان مدارس مورد مطالعه بر ميزان شاخص‌هاي هم‌پيوندي، عمق، اتصال (نفوذپذيري)، قابليت اتصال بصري (شفافيت) و وضوح است. به همين منظور مدرسه دارالفنون به‌عنوان نخستين بناي آموزشي به سبك نوين با تركيب چيدمان مركزي و خطي در پلان و مدرسه شاهپور (بهشتي) به‌عنوان شاخص مدارس نوين با چيدمان خطي در پلان براي تجزيه‌وتحليل انتخاب شد. سؤال اصلي در پژوهش حاضر اين بود كه چه رابطه‌اي ميان چگونگي سازمان‌دهي فضايي و ميزان شاخص هم‌پيوندي، عمق، اتصال (نفوذپذيري)، قابليت اتصال بصري (شفافيت) و وضوح در الگوي شكلي (ريخت‌شناسي) پلان مدارس مورد مطالعه وجود دارد؟ روش پژوهش از نوع توصيفي-تحليلي و تطبيقي است و ابزار پژوهش، شامل مطالعات كتابخانه‌اي، مشاهده و برداشت ميداني و درنهايت شبيه‌سازي با نرم‌افزار چيدمان فضا است. يافته‌ها نشان داد كه در بخش فضاي مركزي هر دو مدرسه بيشترين ميزان هم‌پيوندي، اتصال (نفوذپذيري) و قابليت اتصال بصري (شفافيت) و كمترين ميزان عمق وجود دارد و مقادير عددي شاخص‌هاي ذكرشده در مدرسه دارالفنون كه در سازمان‌دهي فضايي آن از تركيب دو الگوي مركزي و خطي استفاده شده، بيشتر از مدرسه شاهپور با سازمان‌دهي خطي است. همچنين هر دو مدرسه داراي ميزان وضوح با مقدار عددي بالاي 0/7 هستند. بنابراين مي‌توان گفت ميان نوع سازمان‌دهي فضايي و ميزان شاخص‌ها در مدارس موردمطالعه رابطه معنادار وجود دارد و سازمان‌دهي مركزي با شاخص‌هاي هم‌پيوندي، وضوح، اتصال (نفوذپذيري)، اتصال بصري (شفافيت) همبستگي مثبت و با شاخص عمق همبستگي منفي دارد و هر چه فضا داراي چيدمان مركزي‌تر باشد ميزان شاخص‌هاي يادشده در آن بيشتراست. بنابراين به نظر مي‌رسد كه استفاده از الگوي مركزي در پلان مدارس مي‌تواند به‌عنوان يك راهكار طراحي عوامل اساسي براي ايجاد انسجام فضايي، يكپارچگي و پيوستگي در ميان فضاهاي مدرسه مورد استفاده طراحان قرار گيرد.