امنيت حج در دورۀ حكومت فاطميان از تصرف مصر تا پايان دولت المستنصر بالله (358-487 ق)

دولت فاطميان، (حك:  297ـ 567ق) پس از فتح مصر در ســال  358قمري، به مدت بيش از دو قرن، بر يكي از شــاهراه‌هاي مهم اعزام حجاج، تسلط و به تبع آن مسئوليت تأمين امنيت آن را بر عهده داشــت. تسلط بر اين شاهراه از اين لحاظ اهميت داشت كه دامنۀ نفوذ و تسلط فاطميان، علاوه بر مصر، به شــام، حجاز و مراســم حج نيز كشيده شد و براي مدت مديدي اين دولت شيعي  اسماعيلي، نفوذ قابل توجهي در برگزاري مراسم حج داشت. در اين مقاله با طبقه‌بندي و تحليل داده‌هاي گردآوري شــده از منابع دســت اول، كارنامه و عملكرد فاطميان در مقوله امنيت حج، در مهمترين سال‌هاي حكومت آنان، بررسي شده است. طبق يافته‌هاي اين پژوهش براي اين مهم، دو دوره تاريخي را مي‌توان در نظر گرفت. فاطميان، از تصرف مصر در سال 358قمري تا نيمه دوم حكومت الحاكم بأمرالله، (سالهاي آغازين قرن پنجم هجري) به دليل توانايي‌هاي نظامي و اقتصادي توانســتند با برطرف كردن مشكلات پيشين، امنيت مناسبي را براي حجاج مناطق تحت فرمان خود فراهم كنند؛ اما از اوايل قرن پنجم هجري، به دلايلي چون متزلزل شــدن موقعيت آنان در شام، و همچنين بحرانهاي اقتصادي و سياسي، به تدريج از توان آنان براي تأمين امنيت حجاج كاسته شد.