اثر فعاليت‌هاي آنتروپوژنيك بر مخاطرات زيست‌محيطي ناشي از آلودگي فلزات سنگين در اكوسيستم هاي كشاورزي

آلودگي هاي زيست‌محيطي از مهم ترين عوامل مؤثر بر تخريـب و تنزل كيفيت بيوسفر و اجزاي آن محسوب شده و در ايـن ميـان فلزات سنگين از ديدگاه‌هاي زيستي، اكولوژيكي و سلامتي بشـر از اهميت ويژه اي برخوردارند. اين پژوهش با هدف بررسي روند تغييرات غلظت عناصر سرب، كادميوم، مس و روي در خاك هاي تحت كشت اطراف معدن سرب و روي زنجان و همچنين احتمال خطرپذيري (HQ) به بيماري هاي مرتبط با اين عناصر از طريق مصرف محصول مورد نظر صورت پذيرفت. بدين منظور 4 فاصله مكاني مختلف انتخاب (10، 20، 30 و 40 كيلومتر فاصله از معدن) و از هر محدوده 3 نمونه خاك و 10 نمونه گياه گندم برداشت شد. عصاره هاي نمونه هاي خاك با استفاده از DTPA و اسيد نيتريك 4 مولار و عصاره هاي گياه با استفاده از اسيد نيتريك 65% استخراج و غلظت فلزات با دستگاه جذب اتمي اندازه گيري شد. نتايج نشان داد غلطت كل و قابل دسترس هر چهار عنصر در خاك و همچنين غلظت اين عناصر در دانه گندم با افزايش فاصله از معدن كاهش يافت. بيش‌ترين غلظت سرب (59.3 ميلي گرم بر كيلوگرم)، كادميوم (1.3 ميلي گرم بر كيلوگرم)، مس (48.8 ميلي گرم بر كيلوگرم) و روي (79.7 ميلي گرم بر كيلوگرم) از دانه برداشت شده از فواصل 10 كيلومتري از معدن و كمترين غلظت اين عناصر از دانه برداشت شده از فاصله 40 كيلومتري از معدن و به ترتيب برابر 31.8، 0.2، 2.7 و 37.2 ميلي گرم بر كيلوگرم به دست آمد. نتايج احتمال خطر پذيري به بيماري هاي غيرسرطاني براي هر يك از عناصر با فاصله از معدن نشان داد كه مقادير احتمال خطر پذيري به بيماري براي عناصر سرب، كادميوم، مس و روي با افزايش فاصله از معدن كاهش يافت. همچنين به استثناء عنصر سرب، مقادير خطر پذيري در هر چهار منطقه مورد مطالعه كمتر از 1 بود. اين نتايج نشان دهنده اين است مصرف‌كنندگان اين محصولات در محدوده امن از نظر تأثيرات سوء بيماري‌هاي غيرسرطاني ناشي از غلظت بالاي سرب قرار نخواهند گرفت. همچنين علي رغم پايين بودن مقادير HQ عناصر روي، مس و كادميوم، احتمال افزايش اين مقادير در سال هاي آتي براي اين عناصر، به ويژه عناصر كادميوم و مس وجود خواهد داشت؛ بنابراين مي بايست توجه زيادي به مصرف و كشت در اطراف مناطق صنعتي، صورت گيرد.