مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - نقشه پراكنش علف‌هاي هرز مزارع نخود (Cicer arietinum L.) و پيش بيني حضور آنها در اراضي كشاورزي استان كرمانشاه با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS)

چكيده فارسي :

شناخت تركيب جامعه علف‌هاي هرز مزارع نخود به عنوان اساسي‌ترين اقدام در مديريت علف‌هاي هرز اين محصول محسوب مي‌شود. بر اساس سطح زير كشت نخود و مساحت مزارع در شهرستان‌هاي استان كرمانشاه طي سال زراعي 89 ـ 88 تعداد 52 مزرعه به عنوان نماينده مزارع نخود كل استان انتخاب شدند و با شمارش علف‌‌هاي هرز به تفكيك جنس و گونه در هر مزرعه در نقاط نمونه برداري، شاخص‌هاي جمعيتي آنها محاسبه شد. در هر مزرعه طول و عرض جغرافيايي و ارتفاع از سطح دريا مكان مورد اندازه گيري توسط دستگاه GPS تعيين شد. با استفاده از اين اطلاعات نقشه پراكنش گونه‌هاي مختلف علف‌‌هاي هرز مزارع نخود استان كرمانشاه در محيط GIS توليد گرديد. نتايج نشان داد كه در مزارع نخود استان كرمانشاه 61 گونه علف‌هاي هرز وجود دارد. پهن برگ‌هاي مزارع نخود استان كرمانشاه به ترتيب غالبيت شامل كاسني (Cichorium intybus)، پيچك (Convolvulus arvensis)، بي تي راخ (Galium tricornatum) و گلرنگ وحشي (Carthamus oxycantha) و جغجغك (Vaccaria pyramidata) بودند. باريك برگ‌هاي غالب مزارع نخود استان كرمانشاه به ترتيب غالبيت شامل: جو دره (Hordeum spontaneum)، يولاف وحشي (Avena fatua) و پنجه مرغي (Cynodon dactylon) بودند. براساس شاخص تنوع گونه اي شانون-وينر، شهرستان‌هاي مختلف در سه خوشه گروه بندي شدند. پايين بودن مقدار عددي شاخص غالبيت سيمپسون(D-1) در برخي از شهرستان‌ها با پايين بودن شاخص شانون- وينر هم خواني داشته و حاكي از وجود جامعه‌اي غيريكنواخت با حضور گونه‌هاي غالب در مزارع نخود اين شهرستان‌ها بود. بين علف‌هاي هرز مزارع نخود شهرستان‌هاي مختلف از نظر تنوع گونه‌اي تفاوت معني داري وجود نداشت، تنها تفاوت موجود بين شهرستان كرمانشاه با شهرستان‌هاي دالاهو و روانسر بود كه از نظر آماري معني دار نشان داد. نقشه‌هاي پيش بيني گونه‌هاي مختلف علف‌هاي هرز بر اساس نيازهاي اقليمي و خاكي آنها نشان داد كه اين گونه‌ها در صورت انتقال به مناطقي با نيازهاي اكولوژيكي مشابه در اراضي زراعي استان كرمانشاه قادر به آلوده كردن اين مناطق هستند و از ورود آنها به مناطق جديد بايد جلوگيري كرد.