اثرات تكانه هاي مخارج دولت بر بهره‌وري نهاده ها، و ترجيحات مصرف كنندگان در ايران

نقش تكانه هاي مخارج بخش عمومي در اقتصاد همواره مورد توجه سياست‌گذاران و اقتصاددانان بوده است. مخارج دولت شامل مصرف و سرمايه گذاري دولت است.  اين پژوهش به بررسي اثرات انواع تكانه هاي مخارج دولتبر متغيرهاي كلان اقتصادي براي داده هاي ساليانه 1395-1357 در ايران مي پردازد. به طور خاص اثرات تكانه هاي مخارج دولت بر متغيرهاي محصول، مصرف بخش خصوصي، سرمايه گذاري بخش خصوصي، دستمزد واقعي و اشتغال بررسي مي‌شود. به علاوه در اين پژوهش تاثير مخارج دولت بر رفتار خانوار و بنگاه بررسي شده است. بنابراين، نقش سرمايه گذاري دولت از طريق تابع توليد و نقش مصرف دولت از كانال تابع مطلوبيت وارد الگو شده است. الگو متناسب با اقتصاد ايران به گونه اي طراحي شده كه قاعده پولي بانك مركزي ايران بر اساس حجم پول و همچنين بودجه دولت بر اساس درآمدهاي نفتي، مالياتي، اوراق مشاركت و قرض از بانك مركزي باشد. در نهايت الگو براي اقتصاد ايران برآورد شده است. مزيت اين الگو نسبت به ساير پژوهش ها در ايران، مطالعه همزمان تاثير انواع مخارج دولت بر بهره وري نهاده هاي توليد و ترجيحات مصرف كنندگان است. به عبارت ديگر، الگو در برگيرنده تأثير سرمايه بخش عمومي در تقويت بهره وري بنگاه ها و وابستگي ترجيحات مصرف كنندگان به مصرف دولت است. الگوي بكار رفته در اين تحقيق داراي ويژگي هايي از قبيل داشتن پايه هاي اقتصاد خرد، چسبندگي اسمي، بازار رقابت ناقص و تعادل عمومي است. بخش هاي موجود در الگو شامل خانوارها، بنگاه ها، دولت و بانك مركزي است. با توجه به تصادفي بودن الگو، امكان بررسي اثرات تكانه هاي اسمي و واقعي بر متغيرهاي كليدي اقتصاد فراهم مي‌شود. به عبارت ديگر، براي حل و برآورد الگو از چهارچوب تعادل عمومي پوياي تصادفي ((DSGE  كينزي‌هاي جديد استفاده شده است. پس از حل الگو، سيستم معادلات خطي با روش بيزي براي اقتصاد ايران برآورد شده است. نتايج برآورد بيزي نشان مي‌دهد كه سرمايه بخش عمومي بر تابع توليد و همچنين مصرف دولت بر تابع مطلوبيت تأثير مستقيم دارد. از آزمون هاي تشخيص همگرايي تك متغيره و چند متغيره ماركوف چان مونت كارلو (MCMC)، مطابقت توزيع هاي پيشين و پسين و همچنين مقدار نهايي درستنمايي براي ارزيابي الگو استفاده شده است. همچنين از طريق مطابقت نمودارهاي شبيه سازي متغيرها و تكانه ها، الگو ارزيابي شده است. با توجه به نتايج بدست آمده از برازش الگو، اين الگو براي اقتصاد ايران مناسب به نظر مي رسد. واكنش هاي آني تكانه هاي مصرف دولت و سرمايه گذاري دولت بر روي متغيرهاي محصول، مصرف بخش خصوصي، سرمايه گذاري بخش خصوصي، دستمزد واقعي و اشتغال بررسي شده است. همچنين اثرات تكانه هاي مصرف و سرمايه گذاري دولت مقايسه شده‌اند. نتايج نشان مي دهد كه در ايران، انباشت سرمايه عمومي باعث تقويت بهره وري بنگاه ها مي شود. همچنين، ترجيحات مصرف كنندگان تحت تاثير مصرف دولت است. ملاحظه مي شود كه بين مصارف عمومي و خصوصي رابطه جانشيني وجود دارد. به علاوه، تكانه مصرف دولت باعث افزايش سرمايه گذاري بخش خصوصي، محصول، اشتغال و دستمزد واقعي مي شود. تكانه ي مثبت سرمايه گذاري دولت نيز موجب افزايش محصول، اشتغال، دستمزد واقعي و كاهش مصرف خصوصي مي شود. همچنين يك رابطه ي مكملي بين سرمايه گذاري هاي عمومي و خصوصي وجود دارد. به نظر مي‌رسد كه سرمايه گذاري دولت، مي‌تواند از طريق ايجاد و گسترش زيرساخت ها باعث افزايش سرمايه گذاري بخش خصوصي شود. نتايج بدست آمده، تاكيد بر نقش تكانه مثبت سرمايه گذاري دولت در بهبود شرايط اقتصادي تاكيد دارد. بر اساس يافته ها، توجه به نقش سياست هاي مخارج دولت براي مقابله با ركود با اهميّت به نظر مي رسد.