چيستي « شخصيت» و مباني هستي شناختي و انسان شناختي آن درحكمت متعاليه صدرا

شخصيت كه از ريشه ي يوناني «persona» به معناي نقاب و ماسك، أخذ شده است اصطلاحاً اشاره دارد به ويژگي هاي بيروني قابل مشاهده ي رفتارهاي افراد و ميزان تأثير گذاري و تطابق خواسته ها و انتظارات اجتماعي آنها. اما چون يك مفهوم انتزاعي است تبيين معناي علمي آن نه تنها دشوار است بلكه به دليل ارائه تعاريف متعدد و مختلفي از سوي روان شناسان كه ريشه در جهان بيني و نگرش آنها به ماهيت انسان و شرايط فرهنگي و اجتماعي آنان دارد، تاكنون توفيقي در ارائه ي تعريفي واحد و قابل قبول از سوي نظريه پردازان شخصيت، حاصل نشده است. در پژوهش حاضر كه به روش توصيفي ـ تحليلي صورت گرفته است با جستجوي در آثار صدرالمتألهين و با تكيه بر مباني هستي شناختي و انسان شناختي، هدف، يافتن معناي «شخصيت» است. نتيجه ي حاصل، حكايت از اين دارد كه همه افراد انسان فطرت واحد اما شخصيت هاي متفاوتي دارند. طبيعت و فطرت واحد داشتن به معناي مستوي الخلقه بودن آنهاست اما «شخصيت» همان «شاكله وجودي» است كه بر مجموعه اي از صفات طبيعي و اكتسابي ويژه ي هر فرد اطلاق مي شود كه تعيين كننده ي خط مشي او در زندگي است. كمالات اكتسابي كه براساس افكار و اعمال حسنه يا سيئه و تحت تاثير عوامل محيطي و تربيتي و وراثتي، شكل دهنده ي ساختار وجودي انسان مي گردد و رفتار وي تابع و هماهنگ با همين شخصيت شكل گرفته ي اوست و همانگونه كه بر اساس حركت جوهري، وجودش دائما در جريان و تحوّل است خويشتن شكل گرفته او نيز همانند رودخانه سيّالي خواهد بود كه اگرچه شكل و موجوديت كلي آن ثابت است اما همانند وجودش در سير استكمالي خود در جريان و تغيير و تحوّل خواهد بود.

Personality taken from the Greek word “persona” means mask, refers to visible exterior characteristics of people the impressive level, demands compliance and their social expectations. But as it is an abstract concept, not only explaining it scientifically is difficult but also due to several and different given definitions by a number of psychologists which rooted in their worldview and their attitude to human and cultural and social conditions providing an acceptable and single definition form the personality theorists has not been achieved. In the present study, which was conducted a descriptive study by looking at the works of Mulla Sadra and relying ontology and anthropology, trying to find the meaning of "character" is. The result suggests that the nature of all human beings but have different characters. Having a same nature in all human beings means they are same in creation but “personality” is same as “existence configuration” on a set of inherent and acquired attributes which is specific for each person determines each person’s path in life. personality consists of each individual’s acquired virtues based on good or evil thoughts and deeds and affected by environmental, training and genetic factors, secondary natures and good and evil traits takes shape in each individual and each one’s behavior is subordinated by this shaped and consistent personality.