بررسي مقايسه اي نظر ارسطو، ابن سينا و ملاصدرا درباره كاركرد ادراك حسي و ميزان معرفت بخشي آن

مسأله ادراك حسّي از جمله مسائل مهم در مباحث نفس و علم است. حس، محسوس و احساس در انديشه فيلسوفان يونان باستان از زمان افلاطون بهصورت جدي مطرح بوده است. ارسطو شاگرد و منتقد افلاطون تبيين استاد از ادراك حسّي را كافي نميدانست، از اين‌رو در مجموعه آثار خود بهويژه در دو اثر درباره نفس و حس و محسوس به تبيين ادراك حسّي پرداخته است. فيلسوفان مسلمان نيز به ادراك حسّي توجه كردهاند. ابنسينا و ملاصدرا در كتب مختلف خود به ادراك حسّي اشاره كرده و كيفيت و انواع آن را مورد بررسي قرار دادهاند. براي هر سه فيلسوف نفس و قواي آن در تبيين ادراك اهميّت ويژهاي دارد و ادراك حقيقي را از آن نفس ميدانند. آنها قوا را به ظاهري و باطني تقسيم ميكنند. ارسطو، ابنسينا و ملاصدرا قواي ظاهري را همان حواس پنجگانه و از بين قواي باطني آنچه براي تبيين ادارك حسّي مهم است را حس مشترك ميدانند. در اين مقاله با توجه به گستردگي كه بحث ادراك حسّي دارد تنها به سه مسأله خواهيم پرداخت: 1ـ اهميّت، جايگاه و تعريف ادراك حسّي؛ 2ـ بررسي حواس ظاهري؛ 3ـ معرفتبخشي حواس. ميتوان گفت مباحث ابنسينا و ملاصدرا نسبت به ارسطو در اين زمينهها گستردگي بيشتر و نظم بهتري دارد. با توجه به سه محور ياد شده برآنيم تا به بررسي ادراك حسّي از ديدگاه ارسطو، ابنسينا و ملاصدرا بپردازيم و اختلافات و شباهتهاي اين سه انديشمند در موارد پيشگفته را بيان كنيم.

Sensory perception is one of the most important issues in the field of the self and knowledge. Senses, perceptible and sensation have been seriously discussed in the thought of ancient Greek philosophers since Plato. Aristotle, a pupil and critic of Plato, considered his explanation of sensory perception insufficient. Thus in his collection of works, especially in the two on the self, senses and perceptible, he addressed the explanation of sensory perception. Muslim philosophers have also taken note of sensory perception. Ibn Sina and Mulla Sadra have referred to it in different books and examined its quality and types. For all three philosophers, the soul and its faculties are particularly important in explaining perception, and they regard true perception belonging to it. They divide human faculties into the internal and external. Aristotle, Ibn Sina, and Mulla Sadra know the five senses as external forces, and the common sense, among the internal faculties, as an important elucidation for sensory perception. Considering the extent of the discussion of sensory perception, this paper addresses only three issues: 1) the importance, position, and definition of sensory perception; 2) the study of external senses; 3) informativity of senses. Ibn Sina and Mulla Sadra's arguments can be said to be broader and more orderly than those of Aristotle are. Regarding the above three axes, this paper examines the sensory perception from the viewpoint of Aristotle, Ibn Sina and Mulla Sadra and illustrate the differences and similarities of their views.