جهاني شدن و تأثير آن بر تحول مفهوم امنيت ملي؛ تجربۀ جمهوري اسلامي ايران

امنيت ملي اغلب به عنوان توانايي واحدهاي ملي براي حفظ بقاء و ثبات خود در عرصۀ جهاني تعريف شده است . در رويكرد سنتي به مفهوم امنيت ملي، تهديد نظامي اصلي ترين عامل تهديد امنيت ملي كشورها دانسته مي شد، از همين رو تلاش جهت افزايش و تقويت بنيۀ نظامي و دفاعي وجهۀ همت دولت ها، به ويژه دولت هاي جهان سومي، قرار داشت. پايان جنگ سرد، فصلي نو تهديد و « در نگرش هاي امنيتي جهان گشود و بازنگري در مفهوم را ضروري ساخت. اين بازنگري منجر به زايش و رشد » امنيت رويكردهايي به امنيت ملي گرديد كه بر خصلت چندبعدي امنيت و عوامل شكل دهنده و تهديدكننده آن تأكيد مي كنند. در پارادايم جديد، در كنار متغيرهاي نظامي و سخت افزاري، مؤلفه هاي سياسي، اقتصادي، اجتماعي فرهنگي و محيط زيستي به عنوان - عواملي در نظر گرفته مي شوند كه مي توانند به عنوان تهديدي ضد امنيت ملي يك كشور عمل كنند. بنابراين عملاً ما شاهد گذار از درك يك سويه به دركي چندبعدي از امنيت ملي بوده ايم. اين مقاله مي كوشد تا ضمن توصيفي از اين تحول مفهومي صورت گرفته به تحليل اين نكته بپردازد كه در جمهوري اسلامي ايران نيز طي دهه هاي گذشته شاهد تحول برداشت ها از مفهوم امنيت ملي و گذار از برداشت هاي سخت افزاري صرف به سوي برداشت هاي چندبعدي بوده ايم. موضوعي كه در اسناد بالادستي و نخبگان كليدي نظام جمهوري اسلامي بازتاب يافته است .

National security has often been defined as national units' ability to survive in international arena. In the traditional approach to the concept, military threat used to be considered as the major cause of threatening national security. Consequently, efforts were done by governments, especially third world governments, to increase and boost their military and defense potentials. After Cold War, new chapters opened in regard to the world security perspectives, which necessitated fresh outlooks about the concept of "threat and security". This revision resulted in the development and growth of approaches to national security that emphasized the multidimensional quality of security and its formative and threatening factors. In the new paradigm, next to military and hardware variables, political, economic, social, cultural and environmental variables have also been considered as possible threatening factors against national security. Thus, we are practically witnessing a transition from a unilateral to multilateral understanding of the issue. This article, after providing a description of the conceptual transformation of national security, tries to analyze its equivalent trend in the Islamic Republic of Iran in recent decades, moving from a mere hardware type of understanding to more multidimensional view as reflected in official upper documents.