شناسايي ژنوتيپ‌‌هاي متحمل به خشكي گياه سويا با استفاده از تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي و تجزيه كلاستر

به منظور شناسايي ژنوتيپ‌هاي متحمل به خشكي گياه سويا آزمايشي گلخانه‌اي به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال 1396 در دماوند انجام شد. فاكتورهاي مورد بررسي شامل 50 ژنوتيپ سويا و دو سطح آبياري نرمال و قطع آبياري در زمان غلاف دهي بود. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه واكنش ژنوتيپ‌هاي سويا به شرايط تنش خشكي و بدون تنش متفاوت بود. ژنوتيپ‌هاي 2، 14، 21، 38 و 49درهر دو شرايط تنش خشكي و بدون تنش و ژنوتيپ‌هاي 25 و 14 فقط در شرايط تنش عملكرد بالايي را نشان دادند. براي تعيين مناسب ترين شاخص‌ها از همبستگي شاخص‌هاي تحمل به خشكي با عملكرد دانه‌ها در شرايط تنش و بدون تنش استفاده شد و بر اين اساس از 17 شاخص 10 شاخص قابل اعتماد معين شد و ژنوتيپ‌هاي برتر اين شاخص‌ها نيز مشخص گرديد. ژنوتيپ‌ برتر براي ميانگين توليد شاخص بهره وري ، ميانگين هندسي، ميانگين هارمونيك و شاخص تحمل خشكي ژنوتيپ شماره 14بود و ژنوتيپ‌هاي 14 و 25 براي شاخص عملكرد، ژنوتيپ‌هاي25 و34 براي شاخص پايداري عملكرد، ژنوتيپ 25 براي شاخص مقاومت به خشكي و شاخص توليد غير تنشي تنش و ژنوتيپ‌هاي 14 و 49 براي شاخص تحمل غير زيستي و شاخص تحمل تنش تعديل شده برتر بودند. كليه شاخص‌هاي تحمل به خشكي در تجزيه به مولفه‌هاي اصلي وارد شدند و نتايج نشان داد كه مولفه‌هاي اول و دوم در مجموع 97.99% واريانس كل را تبيين كردند. شاخص‌هايي كه بالاتر بودن مقادير آن‌ها نشانه متحمل بودن گياه به خشكي مي‌باشد، در مؤلفه اول و شاخص‌هايي كه بيشتر بودن آن‌ها مبين حساسيت گياه به خشكي مي‌باشد در مؤلفه دوم قرار گرفتند. تجزيه كلاستر ژنوتيپ‌ها را به 8 گروه تقسيم نمود و ژنوتيپ‌هاي2، 14، 21، 23، 42 و 49 در يك گروه قرار داد اين ژنوتيپ‌ها بر اساس ميانگين در هر دو محيط عملكرد خوبي دارند.