ارزيابي مزرعه‌اي تنش كوتاه‌مدت گرما در قبل و بعد از گل‌دهي بر كربوهيدرات‌هاي محلول گندم نان بهاره (.Triticum aestivum L) در شرايط آب‌وهوايي اهواز

به‌منظور بررسي دوره‌هاي كوتاه‌مدت تنش گرما بر محتواي كربوهيدرات محلول دم گل آذين و اندازه دانه گياه گندم در مزرعه آزمايش حاضر در سال زراعي 94-1393 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان به صورت بلوكهاي نواري در سه تكرار اجرا گرديد. تيمارهاي آزمايشي شامل چهار ژنوتيپ گندم بهاره بود. تنش گرما (حداكثر 35 سانتي‌گراد) با نصب اتاقك‌هاي توليد تنش حرارتي بر روي كرت‌ها اعمال گرديد. بوته‌هاي گندم به مدت سه روز متوالي در مرحله ظهور سنبله (H1) ، و يا در ابتداي تشكيل دانه (H2) ، در معرض تنش گرما قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد اختلافات معني‌داري در سطوح تنش گرما و صفات ژنوتيپ‌ها وجود دارد. تنش گرما (H1 يا H2 ) باعث كاهش معني‌دار وزن تك‌دانه و تعداد دانه در سنبله گرديد. وزن تك‌دانه در بين ژنوتيپ‌هاي تحت تنش دو هفته پس از گرده‌افشاني بين 4.5 تا 17 درصد كاهش يافت. بر اساس تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه ژنوتيپ‌هاي اترك، چمران و اروند متحمل به گرما شناخته شدند. تنش گرما (ميانگين H1 و H2) حداكثر محتواي كربوهيدرات محلول دم گل آذين را 26 درصد و ميزان انتقال آن را 15 درصد كاهش داد. كاهش معني‌دار كربوهيدرات محلول دم گل آذين از 21 روز پس از گرده‌افشاني شروع شد. كاهش در وزن تك‌دانه و در بين ژنوتيپ‌ها به‌طور منفي با حداكثر محتواي كربوهيدرات محلول دم گل آذين ارتباط داشت. در همه ژنوتيپ‌ها انتقال بيشتر كربوهيدرات در شرايط تنش با افزايش اندازه دانه همراه بود. در اين آزمايش همبستگي معني‌داري بين تعداد دانه در سنبله با وزن تك‌دانه و ميزان كربوهيدرات انتقال يافته به دست نيامد. نتايج حاكي از آن بود كه ژنوتيپ‌هاي چمران و اترك با ذخاير كربوهيدرات ساقه بالاتر و انتقال بيشتر آن در رشد و نمو دانه تحت شرايط تنش گرما برتري دارند.