ارزيابي صفات بيوشيميايي و زراعي ارقام كنجد تحت اثر كاربرد نانو كود فسفر و كيتوزان در شرايط قطع آبياري

به منظور بررسي اثر قطع آبياري و محلول‌پاشي با كيتوزان و نانوكود فسفر بر عملكرد و اجزاي عملكرد و كيفيت دانه ارقام كنجد بعد از كشت گندم، آزمايشي به صورت اسپليت‌پلات فاكتوريل در سه تكرار در مزرعه پژوهشي دانشگاه شاهد تهران در سال‌هاي زراعي 95-1394 و 96-1395 انجام شد. عوامل آزمايش شامل قطع آبياري در سه سطح براساس مراحل فنولوژيكي، عدم تنش (آبياري نرمال)، قطع آبياري در 50 درصد دانه‌بندي و گلدهي در كرت‌هاي اصلي و محلول‌پاشي در چهار سطح شامل عدم محلول‌پاشي، نانو كلات فسفر (دو در هزار)، كيتوزان (سه در هزار) و تركيب نانو كلات فسفر+كيتوزان و دو رقم اولتان و ناز تك شاخه كنجد در كرت‌هاي فرعي بودند. نتايج نشان داد بيشترين وزن هزار دانه در سال اول آزمايش و رقم اولتان (3.10 گرم) به دست آمد. بيشترين عملكرد دانه در سال دوم، تحت شرايط بدون تنش و تنش متوسط و محلول‌پاشي با نانو كلات فسفر به‌تنهايي يا در تركيب كيتوزان (به ترتيب 2821.8، 2572.4، 2808.4 و 2904.5 كيلوگرم در هكتار) مشاهده شد. به‌طور كلي در بين سطوح مختلف تنش خشكي، تنش شديد (آبياري تا 50 درصد گلدهي) منجر به كاهش معنادار ميانگين عملكرد دانه (بيش از 50 درصد) گرديد، ولي تنش خشكي متوسط (آبياري تا 50 درصد دانه‌بندي) به‌خصوص در شرايط استفاده از تركيبات كيتوزان و نانو كود فسفر داراي بالاترين عملكرد دانه (5/2904 كيلوگرم در هكتار) بود. درصد روغن دانه در سال دوم تحت شرايط عدم تنش داراي بالاترين ميانگين (57.02 درصد) بود. در مقايسه بين دو رقم، بيشترين و كمترين عملكرد روغن به ترتيب در رقم ناز و اولتان (858.4 و 731.7 كيلوگرم در هكتار) مشاهده شد. ميزان اسيدهاي چرب اشباع (پالميتيك و استئاريك) در تيمار عدم محلولپاشي در رقم اولتان داراي بالاترين ميانگين (به ترتيب 12.5 و 9.3) و برعكس، كمترين محتواي اسيد چرب لينولئيك (24.88 درصد) در اين تيمار مشاهده شد. به‌طوركلي استفاده از نانو كود فسفر به همراه كيتوزان باعث افزايش كمي و كيفي عملكرد دانه كنجد گرديد و منجر به افزايش شاخص­هاي رشدي و كيفي در شرايط تنش خشكي شد.