بررسي تنوع آللي براي نشانگرهاي مرتبط با كيفيت فيزيكي و شيميايي برنج در شرايط غرقاب و تنش خشكي

برنج منبع غذايي اصلي بيش از نيمي از جمعيت جهان بوده و نقش مهمي در تغذيه اين جمعيت دارد. از آنجايي‌كه برنج به‌صورت دانه كامل مصرف مي‌شود كيفيت آن اهميت ويژه‌اي دارد. در راستاي بررسي كيفيت فيزيكي و شيميايي دانه برنج، در سال زراعي 95-1394، 90 ژنوتيپ برنج در قالب طرح لاتيس در شرايط نرمال و تنش خشكي در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه گنبدكاووس كاشته شدند. دراين تحقيق صفات طول دانه، عرض دانه، محيط دانه، مساحت دانه، قطر معادل، خروج از مركز، ميزان آميلوز، درصد پروتئين و درجه حرارت ژلاتينه شدن اندازه‌گيري شدند. نتايج سودمندي نشانگرهاي ريز‌ماهواره بيانگر وجود 54 آلل چند شكل و همچنين به طور ميانگين 4.9 آلل براي هر نشانگر بود كه بيشترين تعداد آنها مربوط به نشانگرهاي RM333 وRM589 با 7 آلل بود. تجزيه به مختصات اصلي نشانگر‌هاي SSR نشان داد كه 10 مولفه اول توانستند 55.58 درصد از تغييرات را توجيه نمايند. تعيين الگو‌ي باندي ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه نشان داد كه در شرايط نرمال براي صفات كيفي، ژنوتيپ‌هاي 216L،IR59673-93-2-3‌ و AZUCENA.BALA.225 داراي بيشترين ميزان آميلوز (به ترتيب با 25.8، 25.2 و 24.5) درصد بودند. نتايج حاصل از بررسي تجزيه ارتباط بين صفات اندازه گيري شده با نشانگر‌هاي به كار رفته در اين آزمايش نشان داد از ميان 104 آلل موثر بر صفات مورد ارزيابي، درجه حرارت ژلاتينه شدن در شرايط نرمال تحت تأثير سه آلل مي‌باشد و صفات مقدار آميلوز و ميزان پروتئين هر دو تحت تأثير دو آلل مي‌باشد. آلل RM587-B كنترل كننده دو صفت درجه حرارت ژلاتينه شدن و ميزان پروتئين در شرايط نرمال مي‌باشد و معني دار ميباشد. در ميان صفت‌هاي مرتبط با كيفيت دانه برنج در شرايط نرمال آلل RM587-B در كنترل صفات درجه حرارت ژلاتينه شدن و ميزان پروتئين موثر بود. با توجه به نتايج بدست آمده از اين ارزيابي ميتوان از اين صفات در برنامه‌هاي به‌نژادي استفاده كرد.