فطرت به مثابه يك نظريه انسان‌شناختي رقيب براي علوم انساني مدرن

امروزه به نظر مي‌رسد كه ديدگاه داروين دربارۀ ماهيت انسان، به نحوي زيربناي انسان‌شناسي اومانيستيِ مدرن قرار گرفته است و تمامي مسائل انسان در حد يك حيوان تكامل‌يافته و در افق غريزه تحليل مي‌شود. در مقابل، آنچه در معارف اسلامي، انسان را موجود ويژه مي‌كند، بهره‌مندي او از حقيقتي متعالي به نام «روح» يا «فطرت انساني» است. با اينكه برخي از متفكران در فرهنگ اسلامي، فطرت را «ام‌المعارف» دانسته‌اند، اما حق اين است كه تاكنون «فطرت» به عنوان يك نظريه منسجم كه بتواند در مقايسه با ديدگاه‌هاي رقيب در عرصه علوم انساني و اجتماعي لوازم خود را بروز دهد، ارائه نشده است. در اين مقاله تلاش شده است ايده «فطرت»، در قبال برخي از دوگانه‌هاي مهم انديشه غربي، در افق يك نظريه بازسازي شود، و برخي از زواياي آن، به نحو انضمامي در ساحت انسان‌شناسي نشان داده شود؛ نوعي انسان‌شناسي‌ كه از كلي‌گويي‌ فراتر رود و بتواند به عنوان مبنايي در ساحت علوم انساني و اجتماعي در قبال نظريه‌هاي غربي به كار گرفته شود.