نقصان روابط همسايگي و عوامل اجتماعي مؤثر بر آن در 9 محلۀ شهر تهران

روابط همسايگي ازجمله روابط اجتماعي محسوب مي‌شود كه فرصت كنش‌هاي متقابل بين افراد در شهرهاي بزرگ را فراهم مي‌كند. به نظر مي‌رسد در شرايط كنوني اين روابط كمرنگ و به‌نوعي دچار نقصان شده است. در اين تحقيق، ابتدا روابط همسايگي و نحوۀ سنجش آن مشخص شده و سپس فرض پايين‌بودن روابط همسايگي سنجيده شده است.‌ سپس با استفاده از ديدگاه‌ها و نظريات موجود عواملي كه موجب نقصان اين روابط شده‌اند، مورد بررسي قرار گرفته‌اند. در بخش نظري، سه ديدگاه جبرگرايان، ‌تركيب‌گرايان و خرده‌فرهنگي دربارۀ عوامل مؤثر بر روابط همسايگي مطرح شده‌ است. در ادامه ارتباط روابط همسايگي با دو مؤلفۀ سرمايۀ اجتماعي، شامل اعتماد اجتماعي و مشاركت اجتماعي و نيز ارتباط روابط همسايگي براساس وجود و استفاده از فضاهاي عمومي بررسي شد. تحقيق ميداني در ۹ محلۀ منتخب از سه منطقۀ بالا، متوسط و پايين تهران به روش پيمايش و با تكميل 270 پرسش‌نامه صورت گرفته است. يافته‌ها نشان داد كه زنان به‌طور معني‌داري نسبت به مردان، و متأهلان نسبت به مجردان، روابط همسايگي قوي‌تري داشتند. همچنين متغيرهاي سن، مدت سكونت در منزل، نوع مالكيت شخصي يا سازماني، ميزان رضايت از همسايه، مشاركت اجتماعي، اعتماد بين شخصي، باورها درمورد همسايه‌ها، تعلق مكاني و استفاده از ‌‌‌فضا‌هاي عمومي بر روابط همسايگي تأثير مثبت دارند. درمقابل، متغيرهاي شاغل‌بودن، عضويت در گروه‌هاي ثانويه، تراكم جمعيت و ميزان واحدهاي همسايگي، جابه‌جايي محل سكونت، عقلاني‌شدن و تقسيم كار پيچيده داراي رابطۀ منفي با روابط همسايگي هستند. درنتيجه، با شناخت ميزان تأثير اين عوامل مي‌توان راه را براي ممانعت از كاهش روابط رودرروي مردم محلات كه در شبكۀ‌ اجتماعي مجاور خارج از محيط خانه قرار مي‌گيرند گشود، و روابط همسايگي را به دارايي اجتماعي محلات تبديل كرد. مشاركت اجتماعي به‌عنوان فرايند سازمان‌يافته‌اي كه افراد جامعه به‌صورت آگاهانه و جمعي با درنظرداشتن اهداف معين در آن شركت كرده و به سهيم‌شدن در منابع قدرت منجر مي‌شود، بيش از همۀ عوامل در دوام روابط همسايگي مؤثر است.